okt
17
2014

Veel gestelde vragen over auteursrecht

Communicatie, Organisatiebeleid, Zakelijk beleid

Blog

Elke originele creatie die in een bepaalde vorm gegoten is – of het nu om foto’s, teksten of ander materiaal gaat – wordt in ons land beschermd door het auteursrecht. Organisaties die het niet te nauw nemen met deze regelgeving kunnen meer dan ooit de rekening gepresenteerd krijgen. Letterlijk. En die kan flink oplopen.

De prachtige afbeelding die je folder net dat ietsje meer geeft, de foto die je webartikel opfleurt …. Laten we eerlijk zijn: het is vaak moeilijk om de Google-verleiding te weerstaan. Want een foto geplukt van een Australische server of een afbeelding gekopieerd van een Russische site, wie zal het ooit te weten komen? Wel, meer mensen dan je zou denken.

Fotodatabanken zoals Getty Images of Shutterstock beschikken niet alleen over gigantische beeldbanken maar ook over de technologie om na te gaan op welke sites die beelden vaak op onwettelijke manier verzeild geraken. En een simpele naamsverandering of het “bewerken” van die afbeeldingen helpen daar geen mallemoer aan.

Blijf je voor je berichtgeving ver van Google en andere databanken, dan is het nog uitkijken. Ook wanneer je aankondigingen, (pers)berichten etc. op vraag van derden overneemt, moet je daartoe het recht op publicatie hebben. Als de producent van het bericht niet beschikt over de nodige rechten of enkel over het recht op publicatie voor zijn eigen media, dan kan ook jij aansprakelijk worden gesteld. In deze tijden van content curation, embedding, etc. kan je zo dus wel eens voor onaangename verrassingen komen te staan.

Socius werd in het verleden al enkele malen gecontacteerd door derden die een schadevergoeding eisten voor de publicatie van hun foto’s op onze websites. Materiaal dat ons ter goeder trouw werd bezorgd met de vraag voor verdere verspreiding. Maar wat dus resulteerde in fikse schadevergoedingen. Om deze situaties in de toekomst te vermijden won Socius juridisch advies in en publiceren we hieronder een lijst met enkele vaak gestelde vragen.

Alles wat je wilde weten over het auteursrecht

Q. Welk materiaal wordt beschermd door het auteursrecht?

Elk werk dat getuigt van voldoende creativiteit of originaliteit kan onder de Belgische Auteurswet vallen, inclusief teksten, tekeningen, films, foto’s, software en dergelijke meer. Er wordt niet vereist dat het werk een hoog artistiek niveau haalt, dus ook tekstjes en foto’s van een middelmatige kwaliteit kunnen onder het auteursrecht vallen. Ook het feit dat een tekst een zuiver publicitair doel heeft (bijvoorbeeld een persbericht of reclame) sluit niet uit dat het auteursrecht van toepassing kan zijn. De enige vereiste is dat het werk de creatieve stempel van de auteur draagt, met andere woorden dat hij/zij creatieve keuzes heeft gemaakt bij het maken van het werk.

Q. Wie is de eigenaar van de auteursrechten?

De persoon die het werk maakt is zelf de auteur, en de oorspronkelijk eigenaar van de auteursrechten. Als er meerdere mensen samen een werk hebben gemaakt – bijvoorbeeld wanneer twee mensen samen een artikel schrijven – dan zijn ze gezamenlijk auteurs. De auteurs kunnen hun auteursrechten overdragen aan derden, zoals bijvoorbeeld de organisatie waar zij voor werken.

Q. Zijn de afbeeldingen die werden gemaakt door mijn personeel of door de leden van mijn organisatie automatisch mijn eigendom?

Als de auteurs het werk maken in het kader van een opdracht, bijvoorbeeld van hun werkgever, dan wil dat niet per definitie zeggen dat de werkgever de eigenaar is van de auteursrechten. Dit hangt immers af van hun statuut of arbeidsovereenkomst: in de meeste gevallen werden de nodige afspraken hierin opgenomen en zullen ambtenaren of werknemers inderdaad hun auteursrechten afstaan, maar dat is niet noodzakelijk het geval. Het loont dus de moeite om dit te controleren, en niet te veronderstellen dat een organisatie vrij kan beschikken over de creaties van zijn medewerkers. Dat geldt vanzelfsprekend ook voor werken van vrijwilligers of van leden die geen vergoeding krijgen: die blijven de eigendom van de vrijwilligers zelf, tenzij hierover afspraken werden gemaakt.

Q. Wat moet ik doen alvorens ik afbeeldingen op mijn website of in mijn nieuwsbrief zet?

Het is sterk aan te raden om even te controleren of je zelf de eigenaar bent van die afbeeldingen, bijvoorbeeld omdat je ze zelf hebt gemaakt, of omdat je de eigendomsrechten hebt verkregen van de auteur(s). Het is echter niet noodzakelijk om de overdracht van de auteursrechten in hun geheel te verkrijgen. Het is ook mogelijk om enkel een licentie te krijgen van de auteur, met andere woorden een specifieke toestemming voor een bepaald welomschreven gebruik. De precieze voorwaarden van die toestemming kan je bijna volledig naar eigen goeddunken onderhandelen met de auteursrechthebbende: de licentie kan gratis zijn of een vergoeding vereisen, voor onbeperkte duur of slechts tijdelijk, enkel voor niet-commerciële of ook voor commerciële doeleinden, enkel voor publicatie op een website of voor eender welk gebruik, enzovoorts. Je gaat best na of de voorwaarden die je hebt onderhandeld volstaan voor het geplande gebruik.

Q. Ik wil enkel een piepkleine afbeelding overnemen, of een kort citaat van een tekst. Is dat OK, of moet ik dat ook aan de auteur vragen?

Het formaat van een afbeelding of de lengte van een tekst sluit niet uit dat het werk auteursrechtelijk beschermd kan zijn. Zelfs verkleinde versies van een afbeelding (zogenaamde ‘thumbnails’) of korte tekstfragmenten kunnen nog steeds auteursrechtelijk beschermd zijn. Onze Auteurswet voorziet weliswaar een aantal uitzonderingen waarin je geen toestemming van de auteur hoeft te vragen, maar er is geen algemene regel die gebruik van kleine afbeeldingen of fragmentjes automatisch toelaat. Ook voor dergelijke gevallen ben je dus best voorzichtig, en houd je je best aan de algemene regels van deze FAQ.

Q. Ik weet niet wie de auteur is. Mag ik het werk dan vrij gebruiken? Ik kan de auteur immers niet contacteren om afspraken hierover te maken!

Het komt helaas vrij vaak voor dat de auteur van een werk nog moeilijk te identificeren is, zeker voor afbeeldingen of ander materiaal dat je op het Internet aantreft. Hoewel er al lang wordt gedebatteerd over een aparte wettelijke regeling voor dergelijke ‘verweesde werken’ (‘orphan works’), bestaan er nog steeds geen speciale regels. Je gebruikt dergelijke werken dan ook best niet, aangezien je anders het risico loopt dat een auteur zich alsnog kenbaar maakt en een vergoeding van je eist.

Q. Ik wil een werk van een overheidssite gebruiken. Zijn die vrij voor gebruik, of moet ik dan ook rekening houden met auteursrechten?

In België zijn werken die door de overheid worden geproduceerd niet noodzakelijk vrij van intellectuele eigendomsrechten. De overheid zelf kan eigenaar zijn van de auteursrechten, en bovendien is het mogelijk dat de overheid enkel een licentie heeft, en de eigendomsrechten zelf berusten bij een private partner. Het gegeven dat een werk op een overheidssite staat, wil dus niet zeggen dat je er vrij mee mag doen wat je wil. Het is wel zo dat overheidsdiensten worden aangemoedigd (inclusief door specifieke wetgeving) om hergebruik van overheidsinformatie zo vrij mogelijk toe te staan. Een toestemming hiervoor zal dus meestal op aanvraag vlot verleend worden. Maar voorzichtigheidshalve vraag je die toestemming toch best vooraf; zo niet, dan loop je toch altijd een risico op aansprakelijkheid.

Q. Wat is ‘publiek domein’ eigenlijk? Is dat hetzelfde als ‘geen auteursrechten’?

Men zegt van een werk dat het zich in het publieke domein bevindt wanneer de auteur zelf afstand heeft gedaan van zijn/haar eigendomsrechten, of wanneer de auteursrechten op het werk verstreken zijn (meestal 70 jaar na het overlijden van de auteur). Hoewel dit niet altijd letterlijk hetzelfde is als een afwezigheid van auteursrechten, is het resultaat praktisch gezien quasi-identiek: je mag het werk gebruiken zonder toestemming te vragen van de auteur.

Q. Wat moet ik doen alvorens ik Socius vraag om een afbeelding of tekst over te nemen op haar eigen websites of nieuwsbrieven?

Wanneer je informatie naar Socius stuurt met de vraag om deze verder te verspreiden, dan gaat Socius ervan uit dat je hebt nagegaan dat dit effectief wettelijk is toegestaan. Dit staat ook zo in de algemene voorwaarden van de websites van Socius: je moet zelf nagaan dat je de eigenaar bent van alle elementen van de informatie (inclusief dus van eventuele afbeeldingen die ter illustratie werden opgenomen), of minstens dat je de nodige toestemmingen hebt gekregen van de auteur om ook het gebruik ervan door Socius toe te laten. Socius zal zelf dus niet opnieuw controleren over welke rechten je beschikt. In geval van vorderingen tegen Socius door derden – bijvoorbeeld omdat je een afbeelding naar Socius hebt gestuurd die de eigendom van die derde was en die Socius niet mocht hergebruiken – zal Socius eventuele schadevergoedingen op jou kunnen verhalen. Controleer dus best of alles in orde is alvorens je informatie naar ons verstuurt!

Q. Is een afbeelding mijn eigendom als ik ervoor betaald heb?

Niet noodzakelijk. Zoals hierboven al even werd aangehaald is het niet steeds zo dat auteursrechtelijk beschermde werkjes van je medewerkers jouw eigendom worden, ook al krijgen ze een vergoeding. Hiervoor moet je meestal expliciet de nodige afspraken maken. Ook wanneer je online afbeeldingen aankoopt van gespecialiseerde databanken, krijg je in de regel geen onbeperkte eigendomsrechten. Meestal krijg je enkel een bepaalde licentie, die expliciet beschrijft wat mag en wat niet mag. Het is aan te raden om dit goed in de gaten te houden: het aankopen van de rechten om een afbeelding in een publicitaire folder te zetten impliceert bijvoorbeeld niet noodzakelijk dat je deze ook op je website mag zetten, en al helemaal niet dat je Socius mag vragen om deze afbeelding ook op haar websites over te nemen!

Q. Wat gebeurt er als ik (of Socius) een afbeelding onrechtmatig gebruik?

In dergelijke gevallen loop jij (of Socius) het risico om aansprakelijk gesteld te worden door de auteur of door zijn/haar vertegenwoordiger (bijvoorbeeld een collectieve beheersvennootschap zoals SABAM of een exploitant zoals Getty Images), wegens inbreuken op de auteursrechten. Je zal dan veelal gevraagd worden om een vergoeding te betalen voor de auteursrechten. De omvang en berekening daarvan hangt af van het werk en van de omstandigheden van het gebruik, maar meestal wordt er een veelvoud gevraagd van de vergoeding die je normaal gezien zou hebben betaald als je vooraf toestemming had gevraagd. Het feit dat je een inbreuk zo snel mogelijk stopzet (bijvoorbeeld door een inbreukmakende tekst of foto van een website te halen) brengt niet met zich mee dat de eiser geen recht meer heeft op een schadevergoeding. Fouten kunnen met andere woorden niet steeds zonder een kostprijs worden rechtgezet, en het prijskaartje kan snel oplopen. Vandaar dat we sterk aanraden om even stil te staan bij de rechten waarover je beschikt alvorens auteursrechtelijk beschermd materiaal aan Socius over te maken.

Q. Ik weet niet zeker of ik een afbeelding aan Socius mag doorgeven. Wat moet ik doen?

In geval van twijfel controleer je best wie de auteur is, en of je zijn/haar toestemming hebt om gebruik door Socius toe te laten. Weet je niet wie de auteur is of waar het werk precies vandaan komt, dan verwijder je best het dubieuze werk. Hoe dan ook vragen we aan onze partners om ons geen bijdragen te sturen waarvan de partners niet weten of ze rechtmatig mogen worden gebruikt door Socius.

Q. Ik zie op socius.be dat Socius gebruik maakt van Creative Commons-licenties. Wat betekent dat?

Creative Commons is een groep standaardlicenties die iedereen mag toepassen op zijn/haar werken. Socius maakt waar mogelijk gebruik van de zogenaamde Creative Commons Naamsvermelding-NietCommercieel-GelijkDelen 2.0 België licentie. Zoals die naam al impliceert laat deze licentie hergebruik door eender wie van beschermde werken toe onder drie voorwaarden:

  • Naamsvermelding — je moet de maker van het werk vermelden, met een link naar de licentie en aangeven of het werk veranderd is.
  • Niet-commercieel — je mag het werk niet gebruiken voor commerciële doeleinden.
  • Gelijk delen — je mag het werk veranderen, maar moet je veranderde versie dan verspreiden onder dezelfde licentie als het origineel.

Werken die verspreid worden onder een Creative Commons-licentie zijn dus niet vrij van auteursrechten, maar de ontvangers van het werk krijgen wel ruime gebruiksrechten.
Als je een werk naar Socius stuurt met de bedoeling om het te verspreiden op één van de Creative Commons-websites van Socius, ga dan eerst na of Socius het werk effectief mag verspreiden onder de voorwaarden van die Creative Commons-licentie. Zo niet, dan kan Socius aansprakelijk worden gesteld door derden, waarbij eventuele schade op de inzender verhaald kan worden.


Max Frans

Max Frans

6 reacties op “Veel gestelde vragen over auteursrecht”

  1. Beste, kunnen wij een afbeelding van een schilderij van 1800 ofzo gebruiken als affiche achtergrond ? Het gaat om ‘ De wandelaar boven de nevelen’ van Caspar David Friedrichs.
    Of zijn hier voorwaarden aan verbonden ?

  2. Carmen Verboven

    ook een Vraagje: Mag ik een foto gebruiken als ik er zelf op sta? en kan ik een schadevergoeding eisen aan de beeldendatabank als ik niet expliciet mijn toestemming heb gegeven om dit beeld te verspreiden alsook te gebruiken voor commerciële doeleinden?

    Dank u

  3. Vraagje: mag de een school op eigen initiatief bepalen dat de lessen door studenten opgenomen of gefilmd mogen worden (terwijl de lesgever dit uitdrukkelijk NIET wil)?

  4. Voor deze vraag kan je best rechtstreeks contact opnemen met de GBA – Gegevensbeschermingsautoriteit (vroegere privacycommissie).

Reacties zijn uitgeschakeld.

Scroll to Top