Digitale communicatie is inmiddels verweven in alle aspecten van ons dagelijks leven. Daarom kan je, ook als het om leren gaat, niet echt een tweedeling maken tussen online en face to face. In veel gevallen is er sprake van mengvormen: gecombineerd leren of blended learning noemen we dat.

Wat is blended learning?

Blended learning is de doordachte combinatie van online en fysieke leeractiviteiten met als bedoeling een krachtige en studentgerichte leeromgeving te creëren.

Er zijn verschillende “blends” of mengvormen mogelijk:

• Online voorbereiding, in groep verwerken: Online leeractiviteiten bereiden voor op de fysieke leeractiviteiten. Ze zijn vaak gericht op het verwerven van inhoud (activeren en demonstreren). De fysieke leeractiviteiten bouwen hierop verder en helpen om het inzicht te vergroten in of de materie toe te passen (toepassen en integreren).
• Online verwerking: Online leeractiviteiten bouwen verder op de fysieke leeractiviteiten. De face to face leeractiviteiten zijn vaak gericht op het activeren van studenten en hen toewijzen naar de online leeractiviteiten (activeren). De online leeractiviteiten zijn eerder gefocust op het verwerven van de inhoud (demonstreren) en het toepassen (toepassen en integreren) ervan.
• Online voorbereiding en verwerking: Online en offline leeractiviteiten zijn geïntegreerd in één leertraject en wisselen elkaar af.

Het ombouwen van een klassiek face to face vormingsprogramma naar blended learning houdt meer in dan enkel het toevoegen van wat ICT-componenten. De bedoeling is immers om online en offline leeractiviteiten zo goed mogelijk op elkaar af te stemmen en de lerende een actievere rol toe te bedelen. De contactmomenten veranderen dus van karakter: ze krijgen een andere frequentie, een andere inhoud, een andere duur.

Waarom blended learning?

Er zijn verschillende redenen waarom blended learning binnen niet-formele educatie een goede optie kan zijn.

Aansluiten op nieuwe vormen van leren

In onze geconnecteerde digitale samenleving heeft het begrip leren een nieuwe invulling gekregen. Het vertrouwde model van in groep samenkomen om onder deskundige begeleiding een leerproces te doorlopen is niet langer de norm. Leren gebeurt meer en meer continu, langdurig en verweven met het dagelijkse handelen. Digitale technologie speelt in dit alles een bepalende rol.

Ook in de sector van de bedrijfsopleidingen zie je dezelfde ontwikkelingen: de nieuwe generatie leerlingen wil meer controle over het eigen leren en leert vaker en makkelijker in een netwerkomgeving. Een combinatie van online en offline leren wordt vanzelfsprekend.

Het is van belang dat ook wij, als sociaal-culturele sector, oog hebben voor deze ontwikkelingen en er een gepast antwoord op formuleren.

Winst aan tijd en efficiëntie, schaalvoordelen

Online aanbieden van leerinhoud levert vaak efficiëntievoordelen op. Bijvoorbeeld: om een bepaald thema bij deelnemers of vrijwilligers ingang te doen vinden, zou je, in plaats van tientallen vormingssessies te organiseren, de inhoud voor iedereen tegelijk online kunnen aanbieden, al dan niet gecombineerd met minder, maar intensievere en meer interactieve bijeenkomsten.

Je kan dit bijvoorbeeld doen met een webinar: een lezing die je online volgt. Je ziet de lesgever live spreken, afgewisseld met de slides die getoond worden. Je doet dat in je webbrowser en hoeft (meestal) geen speciale software te installeren. Vaak is daarbij de mogelijkheid voorzien om via chat vragen te stellen en commentaar te geven. Je kan zo’n webinar ook opnemen om later ter beschikking te stellen van mensen die er op het moment zelf niet bij konden zijn.

Natuurpunt maakt regelmatig gebruik van deze techniek. Ook Vormingscentrum Opvoeding en Kinderopvang (VCOK) organiseert jaarlijks enkele webinars in samenwerking met de Gezinsbond.

In zijn eenvoudigste vorm kan je met Google Hangout of Facebook Live aan de slag om een webinar op te zetten. Of je kan gebruikmaken van specifieke webinarplatformen als WebinarGeek of GoToMeeting.

Grotere zichtbaarheid

Als je aanbod ook voor een deel online te vinden is, verhoogt dit je zichtbaarheid en reputatie als organisatie. Mensen die jou niet kennen, krijgen zo een voorsmaakje van wat je te bieden hebt. Ook al is de stap om zich voor een cursus in te schrijven of aan een activiteit deel te nemen (voorlopig) te groot, via je online aanbod kunnen ze zich een beter idee vormen van wat je te bieden hebt. Blended learning kan dus in zekere zin ook een marketingstrategie zijn.

Een prima kanaal in dit verband is Slideshare, een platform waarop je presentaties vindt over alle mogelijke onderwerpen en ook je eigen presentaties kan je er plaatsen. Je kan de impact en de zichtbaarheid van je activiteit behoorlijk verhogen door je cursusmateriaal op Slideshare een tweede leven te geven. Dat blijkt alvast uit onze eigen ervaringen: sommige presentaties die we op Slideshare publiceerden halen na een jaar meer dan 1000 views. Bijkomend voordeel: je kan deze presentaties ook insluiten (embedden) in je eigen website of blog en delen op sociale media, wat nog eens extra zichtbaarheid oplevert.

Voor, tijdens, na

Uit bovenstaand voorbeeld blijkt dat je blended learning op allerlei manieren en in allerlei maten en gewichten kunt invullen. Het ontwikkelen van online cursussen vraagt vaak een behoorlijke investering in tijd en middelen. Deze inspanning wordt na verloop van tijd wel gecompenseerd door het grotere bereik en het gemak van het up to date houden, maar je moet het toch maar gedaan krijgen…

Aan de andere kant kan je al heel veel bereiken met een beperkte inspanning, bijvoorbeeld door het leermateriaal dat je sowieso al klaar hebt liggen slim te hergebruiken:

• Deel je presentaties op Slideshare en je video’s op YouTube of Vimeo (zorg er dan wel voor dat alles auteursrechtelijk in orde is), sluit ze in je websitepagina’s in en deel ze op sociale media.
• Verwerk gedeeltes van je cursusmateriaal tot blogberichten die je geregeld op je website post; zo kan je je kennis met een breder publiek delen en mensen goesting doen krijgen om deel te nemen. Zorg er wel voor dat je bericht eindigt met een duidelijke call to action, een knop met een link naar je inschrijvingspagina bijvoorbeeld.
• Maak korte kennisclips die op een visuele manier de belangrijkste elementen van je vormingsaanbod weergeven; deel deze clips via sociale media en gebruik ze als inleiding in je online cursus of op je blog. Hieronder zie je een voorbeeld uit afdelingsbegeleiding.socius.be.

Verder kan je door het inzetten van allerlei kleine tools je klassieke vormingsbijeenkomsten al een beetje “blenden”:

• Zet, als voorbereiding op je bijeenkomst, een online brainstorming op via Dotstorming. Gebruik de resultaten om je vormingsprogramma te concretiseren en aan te passen aan de vragen van de deelnemers.
• Gebruik tijdens de bijeenkomst tools als Mentimeter of Kahoot om korte brainstormmomenten of quizzen in te lassen; mensen kunnen op hun smartphone meedoen en de resultaten onmiddellijk op het grote scherm zien. Daarmee heb je tegelijk ook een vorm van verslaggeving.
• Gebruik een Facebookgroep of dergelijk platform om tussen de bijeenkomsten door interactie te stimuleren en na afloop via een online poll of mini-enquête het vormingsprogramma te evalueren.
• Maak een verslag van je cursus onder de vorm van een blogbericht van het type “5 lessen die we leerden uit de cursus ‘zus en zo’”. Koppel er een aankondiging aan van de volgende editie van de cursus.

Je kan natuurlijk ook een stap verder gaan en bij het ontwerpen van nieuwe programma’s zowel met online als offline gebruik rekening houden. Gezinsbond en Child Focus hebben zo 5 vormingsmodules ontwikkeld rond het online gedrag van jongeren en hoe je hier, als ouder, mee kan omgaan. De onderwerpen zijn: Internet en privacy, gamen, sociale media, cyberpesten en online relaties en seksualiteit.

Bij dit vormingaanbod hoort de website www.veiligonline.be waarin elk van deze topics via interactieve video, animaties en infographics wordt uitgewerkt. De website wordt tijdens zo’n vormingssessie ook effectief gebruikt als vervanger van de traditionele powerpointpresentatie. De site is daarnaast op zichzelf toegankelijk en bevat een ingang voor kinderen en een voor ouders.

Flipping the classroom

De leerinhoud vooraf doornemen via online video (of andere online bronnen) en vervolgens verwerken en inoefenen in groepsbijeenkomsten: dat is het idee achter het concept “flipping the classroom”. Zo kunnen de deelnemers zelf bepalen wanneer ze een video bekijken. Als iets niets meteen duidelijk is, kunnen ze de video pauzeren, terugspoelen of nog eens in zijn geheel bekijken. In de groepslessen komt dan meer tijd vrij voor actieve werkvormen, verdieping en differentiatie.

De cursus ‘Practitioner in Empowerment’ van ArmenTeKort, een buddyproject voor mensen in kansarmoede, is hier een voorbeeld van. Het leertraject bestaat uit een online cursus en een serie workshops. De e-learning reikt alle essentiële kennis aan die nodig is om in een tweejarig buddytraject te stappen met een persoon in kansarmoede. Deze kennis kan je interactief en op eigen tempo doornemen. Vaardigheden worden ingeoefend tijdens de workshops.

Mediacoach is een tweede voorbeeld. Het gaat hier om opleiding voor professionelen die werken met kinderen, jongeren of volwassenen en die mediawijsheid willen integreren in hun eigen praktijk en organisatie. De theoretische kennis rond mediawijsheid wordt grotendeels behandeld in een online traject (MOOC of Massive Open Online Course). Deze kennis wordt verwerkt en verdiept via het flipping the classroom principe en toelichting van experts tijdens de contactmomenten.

Meer lezen

Lees ook de andere delen van onze reeks over het nieuwe leren:

• Leren in de digitale samenleving
• Naar een gevarieerd leerlandschap
• De mechanismen van geconnecteerd leren
• Software en platformen
• Blended learning of online en offline combineren
• 7 gouden tips voor de lancering van je online cursus

Op onze Scoop.It pagina over e-leren vind je een overzicht van de bronnen die ons bij deze artikelenreeks geïnspireerd hebben. En op ons Pinterest-bord “Tools & Services” kan je terecht voor een overzicht van allerlei nuttige tools. Volg deze bronnen om automatisch op de hoogte te blijven van nieuwe toevoegingen.

 Heb je, of ken je, goede voorbeelden van blended learning in de sociaal-culturele sector of daarbuiten? Deel ze via het commentaarveld hieronder.