• Spring naar de hoofdnavigatie
  • Door naar de hoofd inhoud
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Socius.be

Steunpunt sociaal-cultureel

  • Twitter
  • Facebook
  • YouTube
  • Slideshare
  • Login
  • Start
  • Socius
    • Wat we doen
    • Hoe we het doen
    • Maak kennis met het Socius-team
    • Prijspolitiek
    • Zaalverhuur
  • Sector
    • Over de sector
    • Werksoorten
    • Organisaties
    • Vacatures
  • Decreet
  • Agenda
  • Nieuws
  • Blog
  • Kennis
    • Artikels
    • Tools
    • Publicaties
  • Contact

In de voetsporen van ‘Van Gogh’

24 april 2017 door Marc Jans

Foto: LHOON - Lic. Creative Commons (https://flic.kr/p/3bBqtX)

Hoe kunnen sociaal-culturele initiatieven hefbomen zijn in de strijd tegen armoede? En wat heeft Vincent van Gogh daarmee te maken?

Geschiedenis van de Borinage

De Borinage, een streek in de Waalse provincie Henegouwen ten zuidwesten van Bergen, staat bekend om zijn steenkoolindustrie. Tussen 1878 en 1880, net voor hij koos voor een kunstenaarsbestaan, verbleef Vincent van Gogh daar als protestants predikant. In brieven aan zijn broer Theo beschrijft hij het hard labeur in de mijnen en het zware leven van de mijnwerkers en hun gezinnen.

Een dikke vijftig jaar later legden de mijnwerkers als gevolg van toenemende arbeidsongevallen en loonsverlagingen het werk stil. De grote staking van 1932 werd gebroken, er volgden represailles. Henri Storck en Joris Ivens maakten er “Misère au Borinage”, een van de eerste klassiekers onder de sociale documentaires. Clandestien draaiden ze scènes waarin arbeiders confrontaties met de politie, uitdrijvingen en marsen heropvoerden. De film toont de harde maatschappelijke tegenstellingen tussen kapitaal en arbeid, kerk en volk. Door de kracht van zijn boodschap bleef de film lange tijd verboden in België en Nederland.

Ondertussen

Zeventig jaar later, in 1999 – nog geen twintig jaar geleden – maakt de toen nog jonge Belgische filmmaker, Jean Patric, de “De kinderen van de Borinage”. Hij gaat op zoek naar zijn eigen Borinage-wortels en treft er een streek aan die er zo mogelijk nog slechter aan toe is dan in de tijd van Vincent Van Gogh en Henri Storck. Sinds de sluiting van de mijnen in de jaren ’70 is de werkloosheid enorm toegenomen. Een groot deel van de bevolking leeft er in deplorabele omstandigheden, zonder enig uitzicht op verbetering en zonder de vechtlust van vroeger. Jean Patric filmt er de sociale ellende: verdwenen mijnen, armoede, krotwoningen. De families waarmee hij in contact komt vertrouwen hem hun ellende toe, hun berusting, hun woede soms.

De hoop op een beter leven bestaat niet omdat ze hebben aanvaard dat ze nutteloos, onbekwaam en zelfs schadelijk zijn

Doorheen hun getuigenissen loopt een rode draad: honger, ziekte, de afwezigheid van sociale diensten, de quasi stelselmatige plaatsing van kinderen in centra voor gehandicapten. Sommige gezinnen hebben sinds drie generaties geen werk meer. “Ze leven als in een sociale goot”, zegt de cineast. De hoop op een beter leven bestaat niet omdat ze hebben aanvaard dat ze nutteloos, onbekwaam en zelfs schadelijk zijn. Of hoe een streek die ooit de basis legde van onze industriële welvaartsstaat, nu haar toegangsticket tot de welvaartsstaat erg duur moet betalen. Jean Patric brengt de notie “de cultuur van het zwijgen” volgens Pablo Freire wel heel erg concreet in beeld.

Donderdag 30 augustus 2018, alweer nog geen twintig jaar later, maken een twintigtal sociaal-cultureel werkers een wandeling doorheen de Borinage. Filip Depuydt is hun zeer gedreven gids en leidt hen langsheen het spoor van Vincent Van Gogh. De wandeling brengt hen op specifieke plaatsen waar ze aan de hand van de brieven van Van Gogh een tastbaar beeld krijgen van armoede en uitsluiting. De indruk ontstaat dat er sinds Van Gogh, Storck en Patrick nog niet gek veel veranderd is. Zo voert de wandeling hen door wijken waar gezinnen wonen die ondertussen al vier generaties werkloosheid kennen.

Sociaal-culturele hefbomen

Tegelijkertijd maken de sociaal-cultureel werkers tijdens de wandeling kennis met tal van beloftevolle sociaal-culturele initiatieven, om te beginnen de Van Gogh-wandeling zelf. Maar ze ontdekken nog veel meer. Zoals de inspanningen om de oude steenkoolmijn Marcasse als industrieel erfgoed te herwaarderen. Het cultureel centrum van Colfontaine die een oude traditie terug van onder het stof haalt. Voortaan vieren ze in de Borinage, geheel in hun eigen stijl, opnieuw la fête de l’Alion.

De dynamiek laat een aantal bewoners toe om terug fier te zijn over hun streek en hun verleden.

Deze maar ook nog kleinere, minder opvallende of meer sociaal gerichte initiatieven, zoals de activiteiten van een protestantse kerk, het oprichten van volkstuintjes en het brouwen van Van Gogh Bier, brengen een positieve dynamiek in de Boringe. Die dynamiek laat een aantal bewoners toe om terug fier te zijn over hun streek en hun verleden. Die dynamiek zet aan tot initiatief uitgaand van de eigen mogelijkheden en competenties van de bewoners, daarbij soms ook mensen in armoede. Zij maken de verandering mee als actieve burgers. Met vallen en opstaan. Niet alle initiatieven lukken, niet alle ideeën die uit de dynamiek voortspruiten leiden tot succes. Maar op de wandeling kan je de positieve “vibe” ontegensprekelijk voelen.

Vorming sociaal-cultureel werk en armoedebestrijding

Tijdens de vorming van 30 augustus 2018 onderzoek je hoe deze sociaal-culturele initiatieven hefbomen kunnen zijn in strijd tegen armoede. Anders dan de overwegende sociaaleconomische hefbomen zijn de initiatieven niet gericht op arbeid en activering of op het aanpassen van mensen in armoede aan de heersende sociale orde. Nee, enkele van die initiatieven blijven ver weg van het individueel schuldmodel waarbij mensen in armoede hun tekortkomingen onder ogen moeten zien en daaraan moeten werken. Deze initiatieven komen voort uit een voortdurende zoektocht naar werkbare verbanden tussen de stroom van herwaarderen van de streek enerzijds en eigen initiatieven van bewoners anderzijds. In sociaal-culturele praktijktheorieën spreken we dan over maatschappelijk innoveren en over mensen in armoede als subject van verandering.

Niet alle initiatieven lukken, niet alle ideeën die uit de dynamiek voortspruiten leiden tot succes. Maar op de wandeling kan je de positieve “vibe” ontegensprekelijk voelen.

Wil je samen met een twintigtal collega’s uit het sociaal-cultureel werkveld in het spoor van Van Gogh op zoek gaan naar sociaal-culturele hefbomen in strijd tegen armoede in de Borinage? Schrijf je dan in voor de studiedag via de website van Socius. Na de Van Gogh-wandeling onderzoek je in groep hoe en of zo’n hefbomen ook in je eigen praktijken en omgeving kunnen werken.

blog armoede

Lees ook

nieuws - 07/11/2016 Aaaarrrrgggghhhh!-Lic.CreativeCommons:https://flic.kr/p/6eVTHa

Jaarboek Armoede en Sociale Uitsluiting

nieuws - 17/10/2016 WolfgangLonien-Lic.CreativeCommons:https://flic.kr/p/DZBnHN

Sociale en culturele participatie onder de loep

nieuws - 28/03/2016 Wat werkt bij de aanpak van armoede?

Infographic: wat werkt er nu echt bij de aanpak van armoede?

Over Marc Jans

Marc zoekt binnen de sector en in wetenschappelijke kringen naar kerngegevens over het sociaal-cultureel volwassenenwerk en volgt het wetenschappelijk onderzoek met praktijkrelevantie voor het sociaal-cultureel volwassenenwerk op.

  • LinkedIn
  • Twitter
  • Facebook
  • Skype
  • E-mail
  • Tel: 02 215 27 08
  • Mobiel: 0499 59 37 03

Primaire Sidebar

Overzicht

  • Sociaal-cultureel werk moet ergens over gààn
  • Superdiversiteit
  • Inbound marketing voor nonprofits: vertel je verhaal
  • Growfunding/BXL
  • De communicatie­medewerker als contentmanager
  • Online campagnevoeren: Wat we kunnen leren van de Ice Bucket Challenge
  • 9 Tools voor kennismanagement – deel 1
  • 9 Tools voor kennismanagement – deel 2
  • Peer-to-peer in het sociaal-cultureel volwassenen­werk?
  • Solidariteit bevorderen via social media
  • Niet voor zwartkijkers: de SWO-ART
  • Een Facebookpagina voor je vereniging: 7 tips
  • Stilte! Een nieuw geluid
  • Leren van burger­initiatieven: ‘vitale coalities’
  • Trage vragen, oude verhalen
  • De kracht van je vereniging zit lokaal
  • Bottom-up werken met vrijwilligers
  • Ruimte voor initiatief
  • De kracht van een goed verhaal
  • Merhaba geeft holebi’s met migratieachtergrond een krachtige stem
  • Community of practice: professionals leren van elkaar
  • Wat drijft de innovator?
  • Afdelingsbegeleiding op maat
  • Van vrijwilligers­management naar betrokkenheids­management
  • Internationaal bewegings­werk: leer uit het verleden
  • Legale foto’s op je website
  • Voelschorten tackelen taboe rond dementie
  • Geef mee vorm aan de superdiverse samenleving
  • 1 miljoen Vlamingen zet zich vrijwillig in
  • De boer op met Voedselteams!
  • Vrijwilligerswerk: niet minder maar anders
  • AIF+: versterking in een wereld van diversiteit
  • Hoe lang leeft jouw beleidsplan?
  • Theater Tievo werkt aan een inclusieve samenleving
  • VtbKultuur brengt mensen samen met Planidoo
  • Leiderschap bij weerstand
  • Vrijwilligers, het DNA van Amnesty International
  • Van individu naar transitieambassadeur bij Vormingplus
  • Selfcity BXL: Brusselse burgerinitiatieven in beeld
  • Sleutelcompetenties voor een leven lang leren
  • Leiderschap als sleutel tot verandering in de superdiverse samenleving
  • Creatief omgaan met digitale technologie
  • Slim meten om je site te verbeteren
  • OefenSCHOLEN voor democratie
  • Dynamiek in groepen lezen
  • Dans als typologie voor de vrijwilligersorganisatie
  • Hallo politici slaat brug tussen burger en politiek
  • Sterke vrijwilligers door sterke communicatie
  • Delen en repareren met Netwerk Bewust Verbruiken
  • De rol van ‘etniciteit’ bij diversiteitsvraagstukken
  • Lobbyen bij de EU
  • Met welke freelancer ga jij in zee?
  • Drie toponderzoeken voor sterk sociaal-cultureel werk
  • Over educatie, verlangen en volwassenheid
  • Werken met talenten
  • Werken met tijdelijke ruimtes
  • Sociaal-cultureel werk in digitale transformatie
  • De gelukskaravaan
  • Sint-Pieters Deelt
  • Een blik achter de parlementaire schermen
  • Iedereen aan het roer: Commons Josaphat
  • De maatschappelijke oorzaken van burn-out
  • Marketing begint bij je missie
  • Samenwerken met de profit: de ethische code van FairFin
  • Als de supermarkt maar open blijft
  • Werken met ruimte in de stad
  • Cinemaximiliaan: woonkamer voor nieuwkomers
  • Timotheus vaart nieuwe wegen
  • Tips om vrijwilligers te waarderen
  • De ‘New Skills Agenda’
  • Vormingplus Waas-en-Dender gluurt bij de buren
  • Naar meer cultuurparticipatie met Pretloket
  • Peilen naar de impact van sociaal-culturele praktijken
  • De vier levensfasen van een afdeling
  • De 20 populairste berichten op je site
  • Denken vanuit de klant: werken met persona’s
  • Hoe lokale afdelingen en vrijwilligers inspireren?
  • ‘De coulissen’ en ‘de scene’: leven en werken in groepen
  • Van goed naar duurzaam medewerkersbeleid
  • Samen sterk
  • Bed, bad, brood en Bach?
  • Politiserend werken
  • In de voetsporen van ‘Van Gogh’
  • Prestatieverlies in groepen: hoe pak je het aan?
  • Loopt je communicatie volgens plan?
  • Groots denken over educatie
  • Het nieuwe leren 1 – Leren in de digitale samenleving
  • Succesvol begeleiden van veranderingsprocessen
  • Toestand vzw wint Ultima 2017 SCVW: 10 weetjes op een rij
  • De regio en de straat
  • Duurzaam denken over educatie
  • Het nieuwe leren 2 – Een gevarieerd leerlandschap
  • On the move
  • Het nieuwe leren 3 – De mechanismen van geconnecteerd leren
  • Motieven van vrijwilligers
  • Burgerinitiatieven in de participatiesamenleving
  • Het nieuwe leren 4 – software en platformen
  • “Eerst charmeren, dan attaqueren”
  • Het nieuwe leren 5 – Blended learning of online en offline combineren
  • In de juiste plooi: over patronen in groepen
  • Welke verandering heb jij voor ogen?
  • Een warm nest voor innoverende ideeën
  • Verander alles: Kempenaars bundelen de krachten
  • Je stakeholders betrekken
  • Missiegedreven vrijwilligersbeleid 1: bezield vrijwilligerswerk
  • Acht verschijningsvormen waartussen groepen balanceren
  • Wij- versus zij-denken en hoe eruit te geraken
  • De Maekerij: méér dan een hobbyclub
  • Over vroeger, morgen en nu
  • Missiegedreven vrijwilligersbeleid 2: visie op vrijwilligerswerk
  • Sharing is caring
  • Het nieuwe leren 6 – 7 gouden tips voor de lancering van je online cursus
  • Maak kennis met onze nieuwe collega
  • Waarom je nooit uit je woorden geraakt als je over groepen praat
  • Slapende reserves: een onethische hypotheek op onze dienstverlening?
  • David Troch: “slam poetry geeft je een frisse kijk op hoe je iets neerpent”
  • Guy Redig: “De sociaal-culturele sector heeft een identiteit nodig, een smoel”
  • Coachend leidinggeven is een basishouding, een attitude
  • Weg met de oude blanke man?
  • Zijn we in 2021 op weg naar échte Europese uitwisselingen?
  • In 2050 leren we om te werken én te leven
  • Genieten van de wijsheid van Paul Scheffer
  • 5 tips voor het opstellen van je beleidsplan
  • “Gebruik digital storytelling om mensen sociaal weerbaarder te maken”
  • 5 gouden tips voor nieuwkomers in het #SCVW
  • VIDEO-INTERVIEW: Pepijn Kennis over constructief activisme
  • Dit zijn de non-profit technologietrends van 2019
  • Maak kennis met onze nieuwe collega Paco
  • Chokri Ben Chikha: “Stereotypen kan je doorbreken”
  • Neemt jouw team deze 5 rollen op?
  • Zo maak je jouw organisatie ‘communicatieminded’
  • Afdelingsbegeleiding in 6 stappen
  • 5 lessen voor een digitale transformatie op maat van jouw publiek
  • Hoe kunnen we als middenveld het Europese beleid beïnvloeden?
  • Waarom je missie en visie ook je mantra moeten zijn
  • 3 waardevolle inzichten voor jouw bestuur
  • Rollen en functies: twee kanten van dezelfde medaille?
  • Moet je in onze sector wel een kwaliteits­handboek hebben?
  • Hallo micro: persoonlijke ver­halen uit super­divers Vlaan­deren
  • Stef Steyaert: “Onze democratie is niet in crisis, ze is in transitie”
  • Back to basics: luisteren naar je leden met ‘Sensemaker’
  • Mogen we je voorstellen aan onze nieuwe collega: Debbie
  • Maak kennis met onze nieuwe collega en Jack of all trades: Vincent
  • Mobiliseren met impact? Dit zijn de 10 tips van Climate Express
  • Ruben Mersch: “Nuance is veel sexyer dan de steriliteit van het grote gelijk”
  • Maak kennis met jouw nieuwe go-to-person en Deurnese ijsbeer: Silke
  • Mogen we je voorstellen aan onze nieuwe goedlachse collega: Nele
  • Tine Hens en Koert Debeuf laten in hun brieven kijken
  • Ik wil echt voorbij die ‘witte tranen’ geraken
  • Wat we van MAVEP kunnen leren over hoe we onze vrijwilligers waarderen
  • Zo ga je als organisatie bewust om met verandering
  • Investeren in een sociaal-cultureel project? Dat kan met een cultuurkrediet
  • Video: Fred Dhont over cultuureducatie
  • Een straffe praktijkbeschrijving: Over ‘t leven
  • We gaan op Erasmus en nemen mee …
  • HOW-TO: in 7 stappen succesvol een webinar organiseren
  • Webinar: Impactgedreven werken met ‘Theory of Change’
  • Liefde is … samen eten bij Cultureghem en De Ruimtevaart
  • Telewerken: tips en tricks
  • Jouw digitale gereedschapskist om samen te werken en te communiceren
  • Video & chat: welk platform moet ik kiezen?
  • Webinar: ‘Welk platform kiezen?’
  • Help! Mijn site is gehackt
  • Webcast: subsidieregelingen voor sociaal-culturele projecten
  • Hoe veilig is Zoom?
  • Samenwerken met andere organisaties: yay or nay?
  • Podcastgalore: wat de afwas me leerde over interculturaliteit
  • Corona: brandstof voor politiserend werken
  • 9 tips voor meer interactie in je virtueel vormingslokaal
  • Marit Ginevro: “Brave meisjes komen in de hemel, stoute meisjes overal”
  • Nieuwe vormen van verenigen: pionieren op een scharniermoment
  • Hoe kunnen gemeenten lokale burgerinitiatieven laten bloeien?
  • “Diversiteitscommunicatie is eigenlijk normaliteitscommunicatie: het hoort zo te zijn”
  • Videoreeks: een handelingskader om politiserend te werken
  • Briefwisseling Anya Topolski en Mark Elchardus over waarden en normen
  • Ode aan de sociaal-cultureel werker
  • AAN TAFEL MET ONZE MINISTER VAN CULTUUR
  • VIDEOREEKS: een nieuwe wereld na corona?
  • Zoomdebat: politisering in de strijd tegen racisme
  • Video-interview: Chantal Mouffe over de radicale democratie
  • Gratis replay: Hoe stel je je kritisch op tegenover Siri en Alexa?
  • Video-interview: waarom zwijgen geen optie is
  • Pulse neemt je mee op digitale praktijksafari bij Hof van Busleyden
  • Een cultureel vaccin voor de Oostendse woonzorgcentra
  • Betül Demirkoparan: “Theekransjes zijn leuk maar je mentaliteit is het belangrijkste, niet wat je eet of drinkt”
  • Amani El Haddad: “De persoonlijke banden in onze sector tonen dat sociaal-cultureel werk meer is dan wérk”
  • Els Vrints: “Als mensen zich gehoord zien, gebeurt er iets magisch”
  • Simon Luyts: “Laten we de coronacrisis gebruiken als hefboom voor verandering”
  • Maak kennis met deze ‘newbies’ binnen het decreet sociaal-cultureel werk
  • Spanningen in je team? Zo ga je ermee om
  • Welkom Joren!
  • Mogen we je voorstellen aan onze nieuwe collega: Zé Vandenhoeck
  • Van betrokkenheid naar vrijwillige actie in 3 bewegingen

Vormingsaanbod decreet

  • Geen evenementen

Footer

Over socius

  • Wat we doen
  • Wat we doen
  • Hoe we het doen
  • Bestuur
  • Maak kennis met het Socius-team
  • Prijspolitiek
  • Contact

Over deze website

  • Registreren
  • Inloggen
  • Vacaturebank
  • Vacature plaatsen
  • Gebruiksvoorwaarden & copyright
  • Privacyverklaring
  • Socius netwerklogin

Ook van ons

  • veranderalles.be
  • prettiggeleerd.be
  • Twitter
  • Facebook
  • LinkedIn
  • Slideshare
  • YouTube
Creative Commons Licentie

© 2021 · Socius - Steunpunt Sociaal-cultureel Werk · Sainctetelettesquare 19, 1000 Brussel · welkom@socius.be · 02 215 27 08