Een superdiverse samenleving
Momenteel is migratie de belangrijkste reden voor de toename van de bevolking in Vlaanderen en Brussel. Migratiestromen vallen moeilijk te voorspellen en zijn deels verbonden aan onvoorspelbare gebeurtenissen zoals de oorlog in Oekraïne. Vandaag zijn meer dan 8.000.000 Oekraïners op de vlucht. Dat terwijl Europa door omstandigheden ondertussen zelf evolueerde van emigratie regio (wereldoorlogen) naar een immigratieregio (heropbouw). Bovendien zien we ook een toegenomen migratie vanuit Afrika naar Europa.
In 2020 woonde 3,59% van de wereldbevolking niet in het land van geboorte. Dat zijn 281 miljoen mensen, een lichte stijging in vergelijking met 2005 (3,2%). Daarvan migreert 30% naar Europa, vooral als arbeidsmigranten. De overgrote stroom van migranten is legaal. Daartegenover staat groeiende steun voor antimigratiepartijen in Europa en een beleid dat meer en meer mikt op sluiten van de grenzen (Europa telt ondertussen al meer dan 2.000 km hekkens in combinatie met pushbacks). Maar uit onderzoek blijkt dat antimigratieattitude een generatiekenmerk is. Nieuwe generaties zouden meer open staan voor migranten, ook met het vorderen van de leeftijd. Antimigratieattitude is geen leeftijdskenmerk.
Migratie brengt culturele diversiteit met zich mee en de zeer diverse vormen en tijdstippen van migratie maakt die diversiteit superdivers. Superdiversiteit is het gevolg van een proces van diversifiëring in zowel de volledige samenleving als in de migrantengemeenschappen zelf. Daarbij spelen drie onderscheiden dimensies een rol.
- Kwantitatief: toename etnisch-culturele diversiteit (evolutie naar majority-minority-steden, geleidelijk aan ook in suburbane gebieden)
- Kwalitatief: veranderende migratiepatronen leiden tot groeiende diversiteit in de diversiteit (meer landen van herkomst, grotere meertaligheid, verschillende migratiemotieven en verblijfsstatuten, groeiende verschillen in socio-economische positie …)
- (Omstreden) proces van normalisering waarbij diversiteit niet meer de uitzondering is, maar de norm (wordt)
Tussen 1990 en 2020 gaat dit proces samen met de volgende ontwikkelingen:
- het aantal inwoners met een Belgische nationaliteit stijgt
- het aantal inwoners met een Belgische geboortenationaliteit is min of meer stabiel
- het aantal inwoners met een Belgische herkomstnationalitiet daalt
Begin 2022 woonden er in het Vlaamse Gewest ongeveer 1.677.000 personen (25% van de totale wettelijke bevolking) van buitenlandse herkomst (minstens één ouder met een buitenlandse geboortenationaliteit). In 2010 was dat nog 10%. Ongeveer 4 op de 10 personen van buitenlandse herkomst zijn afkomstig van één van de 27 lidstaten van de Europese Unie.
Het aandeel personen met een buitenlandse herkomst ligt veel hoger in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Daar was begin 2022 76% van de bevolking van buitenlandse herkomst, voornamelijk van niet-EU herkomst. Binnen het Vlaamse Gewest ligt het aandeel personen van buitenlandse herkomst het hoogst in de grootsteden Antwerpen en Gent.
Bovenstaande kaart uit de Atlas Superdiversiteit toont hoe Vlaanderen geleidelijk aan in navolging van Brussel, Antwerpen, Gent en de mijnregio in Limburg steeds meer mensen telt van buitenlandse herkomst.
Vandaag kan je de culturele diversiteit op lokaal niveau (gemeenten) zelf gedetailleerd in beeld brengen via: