Betrouwbare informatie en onlineveiligheid
De digitale transitie maakt dat we in toenemende mate afhankelijk worden van technologische systemen en hun ontwikkelaars. Het maakt burgers, marktspelers en overheden ook kwetsbaar voor nieuwe fenomenen zoals cyberspionage, hacks, phishing, spam en fake news. Zelfs een kleine programmeerfout kan al enorme gevolgen hebben.
Phishing is een vorm van internetfraude waarbij valse berichten verstuurd worden om inloggegevens, creditcardinformatie, pincodes of andere persoonlijke gegevens te achterhalen. Zo’n berichten komen voor in alle vormen: per e-mail, maar ook steeds meer via tekstberichten en sociale media. Oplichters grijpen elke actualiteit aan om berichten te versturen die de nieuwsgierigheid van mensen opwekken. In 2020 stuurde de internetgebruiker 3.200.000 verdachte berichten door naar ‘safeoneweb’, een cybersecuritydienst van de federale overheid. Phishingberichten zijn en blijven ook in 2021 de belangrijkste toegangspoort voor computercriminelen.[1] Ruim 7 op 10 Vlamingen (72%, -5) hebben in 2022 frauduleuze berichten(phishing) ontvangen.[2] Eén op vijf Vlamingen werd daarmee naar frauduleuze websites(pharming) omgeleid in een poging persoonlijke info te ontfutselen. Gelukkig denkt 77% van de Vlamingen meer na vooraleer op een weblink in een chat, e-mail of sms te klikken.
Effectieve internetfraude komt minder vaak voor dan pogingen daartoe via phishing. Internetfraude slaat op de verschillende vormen van oplichting die op het internet voorkomen. De cijfers tonen wel een sterke groei van het aantal online fraudegevallen tussen 2018 en 2020 (+91%), gevolgd door een meer gematigde groei tussen 2020 en 2021 (+4%).
Computercriminaliteit wordt gedomineerd door informaticabedrog met meer dan 82% van de zaken in 2021. Hacking en computervervalsing komen op de tweede en derde plaats met respectievelijk 9,5% en 7,5% van het totaal. Ten slotte blijft sabotage relatief marginaal met minder dan 1% van het totaal.
In het Vlaamse Gewest had in 2022 4% van de inwoners van 16 tot 74 jaar problemen in verband met beveiliging en privacy ervaren bij het gebruik van met het internet verbonden apparaten of systemen. In het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest was dat 2%. Het aandeel in het Vlaamse Gewest is wat hoger dan het EU27-gemiddelde (3%).
Een van de paradoxen van de digitale transformatie is de waarheidsparadox: het alsmaar meer vertrouwen op de onuitputtelijke en makkelijk te bereiken online informatiebronnen, tegenover de toenemende bezorgdheid omtrent de waarheid van die digitale informatie (desinformatie, fake news, phishing, …).
Het merendeel van de Vlamingen vindt het volgen van nieuws belangrijk (81%). Toch is men vaker bezorgd over de invloed van desinformatie en fake news: deze bezorgdheid neemt toe. Het merendeel van de Vlamingen (65%) is er nog steeds van overtuigd dat we beter geïnformeerd zijn dankzij het internet, maar een nog groter aandeel van diezelfde Vlamingen maakt zich zorgen om de invloed van valse nieuwsberichten op onze samenleving (75%).[3] 49% van de Vlamingen probeert de betrouwbaarheid van nieuws (en de bronnen daarvan) te controleren.
60% van de volwassen bevolking in het Vlaamse Gewest gaf in het najaar van 2022 aan (heel) veel vertrouwen te hebben in de berichtgeving van nieuwsprogramma’s op televisie. Het vertrouwen in de berichtgeving van nieuwsprogramma’s op de radio (56%) en van kranten lag iets lager (48%). Het minst vertrouwen was er in nieuwsberichten op nieuwswebsites op het internet (27%) en op sociale media (10%).
[1] Centre for cyber security Belgium: https://ccb.belgium.be/nl/nieuws/2021-online-oplichters-liggen-op-de-loer
[2] Imec.digimeter 2022 (https://www.imec.be/sites/default/files/2023-03/imec_digimeter_2022.pdf)
[3] Imec.digimeter 2022 (https://www.imec.be/sites/default/files/2023-03/imec_digimeter_2022.pdf)