Technologische innovaties en ontwikkelingen
Een aantal technologische ontwikkelingen waaronder digitale platformen, virtual reality (VR), augmented reality (AR), artificiële intelligentie (AI), internet of things, human enhancement en digitale valuta zijn nog volop aan de gang. De ene innovatie is al wat verder gevorderd en ingeburgerd dan de andere.
Digitale platformen en platformeconomie zijn al sterk geïmplementeerd. Verschillende diensten worden geïntegreerd binnen een ’super app’ waarmee gebruikers direct toegang hebben tot, bijvoorbeeld, mobiliteit, vermaak of verzekeringen. Zo’n integratie moet bijdragen tot een optimale gebruikerservaring en nieuwe verdienmodellen. Andere digitale platformen brengen mensen samen, introduceren nieuwe vormen van samenwerking en dragen bij aan het ontstaan en verspreiden van ideeën.
Zo is de verhuur van accommodaties aangeboden door particulieren via een online platform ondertussen al sterk ingeburgerd. In 2021 werden 644.000 verblijven gereserveerd via een online platform (Airbnb, Booking.com, Expedia of TripAdvisor), waarbij reizigers in totaal 6.520.000 nachten spendeerden. Dat betekent een substantiële toename in vergelijking met het coronajaar 2020, maar een afname met respectievelijk 22% voor de reservaties en 7% voor het aantal overnachtingen ten opzichte van het pre-coronajaar 2019.[1]
Platformen brengen mogelijkheden voor big data-analyses, maar daaraan gekoppeld ook privacy-issues met zich mee. Ze veranderen de machtsverhoudingen op de markt. Ze zijn niet gebonden aan landsgrenzen en leveren daardoor geen evenredige bijdrage aan overheidsinkomsten uit belastingen. Financiële transacties kunnen ondertussen ook al zonder tussenkomst van banken via digitale Valutaofcryptovaluta en tegen zeer lage kosten uitgevoerd worden. Ook hierdoor ontstaan nieuwe verdienmodellen en beloningsstructuren. Tegelijkertijd kunnen cryptomunten financiële markten ontwrichten en dreigen ze bestaande spelers en toezichthouders buiten spel te zetten.
De ontwikkeling van platformen zal de komende jaren nog versnellen, onder meer door de introductie van nieuwe interfaces, zoals augmented reality. Augmented reality of aangevulde realiteit (AR) is een live, direct of indirect, beeld van de werkelijkheid waaraan elementen worden toegevoegd door een computer. Deze toegevoegde elementen bevatten veelal sensordata of extra informatie over de omgeving. Kennis en toepassing van augmented reality en sensoren op het lichaam blijven (voorlopig?) beperkt.
Ook virtual reality (VR) wordt meer en meer besproken, maar het gebruik blijft (voorlopig?) ook beperkt. VR is een kunstmatige, 3-dimensionale werkelijkheid die wordt gecreëerd door de computer. De virtuele realiteit reageert interactief op de gebruiker en is erop gericht dat de gebruiker de virtuele omgeving ervaart als de werkelijkheid en er zelf aan deelneemt. Het eerstkomend jaar zal VR door de afhankelijkheid van een fysieke bril nog niet doorbreken, maar de toevoeging van eye tracking in VR-brillen zal allicht veel veranderen. Straks weten bedrijven door jouw oogbewegingen, waar je interesses liggen. Deze data kunnen ze gebruiken voor commerciële doeleinden, bijvoorbeeld om gepersonaliseerde aanbiedingen te doen.
Naarmate AR en VR verder doorbreken kunnen we ook niet langer om metaverse heen. Metaverse is een virtuele wereld waarin gebruikers elkaar ontmoeten met hulp van AR en VR. Volgens Facebook is metaverse de nieuwe fase van het internet. Facebook paste haar naam zelfs aan naar “Meta”. Ook andere bedrijven innoveren met hulp van AR, VR en metaverse, zoals Nike en Adidas. Maar ook in de sector van het sociaal-cultureel volwassenenwerk lanceerde Voem ondertussen al haar eigen Metaverse DiverzCity, een verzameling van 3D-ruimtes waarin gebruikers via een avatar (een digitale dubbelganger) werken, vergaderen, spelletjes spelen …. Tegen 2025 moet DiverzCity een levende virtuele stad zijn waar verschillende organisaties van over de hele wereld samen zullen werken en events organiseren.
Ook nieuwe generaties van sociale media en games creëren virtuele werelden, waarin gebruikers betekenisvolle ervaringen opdoen en nieuwe praktijken ontwikkelen. Vermaak, werk en onderwijs verplaatsen zich op deze manier naar de virtuele werkelijkheid. Dit betekent onder meer dat een (nog) groter deel van ons leven zich buiten het toezicht van overheden zal afspelen en digitale platformen nog machtiger zullen worden.
In de toekomst zullen niet meer alleen sensoren, maar ook apparaten aangesloten worden op het internet. We spreken dan over het Internet of Things (IoT). Een sprekend voorbeeld is de koelkast die kan communiceren met de supermarkt op het moment dat de melk op is en deze voor je bestelt. Voorlopig zijn vooral televisietoestellen, horloges, spelcomputers en audioapparatuur met het internet verbonden. Maar verbindingen met andere toepassingen (auto, thermostaat, alarmsystemen, …) zullen in de toekomst toenemen.
Bron: Statbel (cijfers voor 2022)
Al die ontwikkelen zullen ook meer en meer de menselijke mogelijkheden uitbreiden. We spreken dan over ‘human enhancement’ of mensoptimalisering. Technologie helpt ons en zal ons nog meer helpen om onze fysieke en cognitieve beperkingen te overwinnen. Nieuwe interfaces vormen een uitbreiding van onze zintuigen, robotica versterkt ons fysieke mogelijkheden en de samenwerking met digitale assistenten kunnen onze cognitieve capaciteiten versterken. Zo kunnen kleurenblinden vandaag al kleuren ‘horen’ via een schedelimplantaat.
Artificiële intelligentie (AI), de mogelijkheid van machines om te redeneren, te leren, te plannen en creatief te zijn, staat ondertussen sterk in de belangstelling dankzij de lancering van chatGPT en andere AI-toepassingen. Steeds meer Vlamingen kennen het begrip AI (79%).[2] 43% van de Vlamingen kan ook uitleggen wat het betekent. Artificiële intelligentie zal in de komende jaren steeds vaker zelfstandig gaan handelen. In eerste instantie zal dit beperkt blijven tot ‘onschuldige’ toepassingen, maar geleidelijk aan komen hier complexere taken bij en dringt de technologie dieper in ons leven door. Het is echter nog niet duidelijk of en hoe we met deze machines kunnen samenleven en waar we de grens trekken met betrekking tot verantwoordelijkheden.
Uit de eerste resultaten van het AI Diffuse project van de OESO blijkt dat het gebruik en de eigen ontwikkeling van artificiële intelligentie bij ondernemingen (voorlopig?) nog vrij beperkt is. In België is het gebruik ervan wel relatief hoog in vergelijking met andere landen. Zowel de ontwikkeling als het gebruik van AI neemt duidelijk toe met de grootte van de onderneming.
[1] Statbel: https://statbel.fgov.be/nl/nieuws/online-platformen-waren-2021-goed-voor-6520000-overnachtingen-bij-particulieren
[2] imec.digimeter 2022: https://www.imec.be/sites/default/files/2023-03/imec_digimeter_2022.pdf