De Noord-Zuidkloof
De Noord-Zuidkloof is een sociaal-economische en politieke indeling van landen. Het Globale Zuiden is een verzamelterm voor landen met een lager inkomen in vergelijking met landen uit het Globale Noorden. Een groot deel van het Globale Zuiden ligt geografisch overigens in het noordelijk halfrond. Gouvernementele en ontwikkelingsorganisaties gebruiken sinds kort die termen als een meer open en waardevrij alternatief voor ‘Derde Wereld’ en ‘ontwikkelingslanden’. Staten die over het algemeen worden gezien als onderdeel van het Globale Noorden zijn doorgaans welvarender, minder ongelijk, democratischer en exporteren technologische producten. Staten uit het Globale Zuiden zijn over het algemeen armer, meer fragiele democratieën en sterk afhankelijk van de export van de primaire sector. Ze delen vaak een geschiedenis van kolonialisme door noordelijke staten.
Het Globale Noorden bestaat uit landen die een economie hebben ontwikkeld en goed zijn voor meer dan 90% van alle productie-industrieën in de wereld. Onder meer de Verenigde Staten, Canada, alle landen in West-Europa, Australië, Nieuw-Zeeland en enkele landen in Azië zoals Japan en Zuid-Korea behoren daartoe. 90% van de maakindustrie is eigendom van en is gevestigd in het Globale Noorden. Alle leden van de G8 (8 vooraanstaande industriële staten) komen uit het Globale Noorden. Hoewel die landen slechts een kwart van de totale wereldbevolking uitmaken, hebben ze controle over 80% van het totale inkomen dat over de hele wereld wordt verdiend. Ongeveer 95% van de bevolking in landen van het Globale Noorden heeft voldoende basisbehoeften en toegang tot een functionerend onderwijssysteem.
Omgekeerd hebben de landen uit het Globale Zuiden – met driekwart van de wereldbevolking – toegang tot een vijfde van het wereldinkomen. Het Globale Zuiden bestaat uit landen met opkomende economieën die tijdens de Koude Oorlog aanvankelijk Derde Wereldlanden werden genoemd. Een belangrijk kenmerk, naast het groot bevolkingsaantal, van landen uit het Globale Zuiden is het relatief lage BBP (Bruto Binnenlands Product, een veelgebruikte maatstaf voor welvaartscreatie en in het Engels afgekort als GDP).
Een ander gemeenschappelijk kenmerk van de landen uit het Globale Zuiden is het gebrek aan basisvoorzieningen en aan toegang tot basisbehoeften zoals voedsel en onderdak. De economieën van de meeste landen in het Globale Zuiden zijn afhankelijk van import uit het noorden en hebben een lagere technologische penetratie. Naast inkomensverschillen tussen het Globale Zuiden en het Globale Noorden zijn er ook duidelijke verschillen op vlak van kindersterfte, levensverwachting en scholingsgraad.
2020 was niet alleen het jaar waarin we overrompeld werden door een virus. Het was ook het jaar van de wereldwijde heropleving van de Black Lives Matter-beweging na de dood van George Floyd. In ons land vertaalde zich dat niet alleen in protesten tegen politiegeweld, maar ook in debatten over racisme, discriminatie en ons koloniaal verleden. Dekolonisering als een van de strategieën om de kloof tussen het Globale Noorden en het Globale Zuiden te overbruggen, staat al enige tijd in het brandpunt van het maatschappelijke debat. Dekolonisering wil een einde maken aan het doorwerken van koloniale structuren en denkwijzen tot op vandaag. De kolonisatie en haar propagandamachine had tegelijk het denken “gekoloniseerd” en de bevolking van de kolonies het gevoel gegeven dat ze minderwaardig waren en dat ze best de levenswijze van de kolonisatoren kopieerden. In de koloniserende staten leidden de koloniale machtsverhoudingen en propaganda tegelijk tot het idee dat westerlingen superieur waren aan de rest van de wereld. Een pseudowetenschappelijk onderbouwd racisme ondersteunde in de 19de eeuw die blik op de werkelijkheid. Een aantal denkers uit het Globale Zuiden riep daarom op voor een “dekolonisatie van de geest”, waarbij de onderdrukte bevolking zich ook zou bevrijden van onderdrukkende ideeën. De koloniale erfenis heeft nog altijd een impact op de machtsverdeling in onze samenleving. Het koloniale verleden van Europa heeft immers nog steeds een negatieve invloed op onze beeldvorming, ons denken en gelijke kansen vanaf de geboorte over het onderwijs tot op de arbeidsmarkt.
