Stijgende vraag naar grondstoffen
Metalen en mineralen worden wereldwijd op allerlei manieren in alledaagse producten verwerkt en massaal ontgonnen door mijnbouwbedrijven.
De toenemende wereldbevolking, de stijgende welvaart en de technologische evolutie doen de wereldwijde vraag naar materialen en grondstoffen exponentieel toenemen. Dat stelt ons voor de vraag naar uitputting van grondstoffen. Naast fysische uitputting van grondstoffen (eindigheid van voorraden niet-hernieuwbare hulpbronnen) stelt ook de wereldwijde afstemming tussen vraag naar en aanbod aan grondstoffen ons voor ecologische, economische en sociale uitdagingen. Grondstoffen staan daarom steeds hoger op de internationale agenda. Die economische, ecologische en sociale uitdagingen zetten sommige landen, en al zeker Europa, aan om meer zelfvoorzienend te worden.
Westerse landen kennen een groot gebruik van grondstoffen per persoon en er is een explosieve vraag naar grondstoffen door de opkomende economieën. Daar komt nog bij dat er steeds meer kritieke grondstoffen nodig zijn voor hightechtoepassingen en nieuwe en duurzame technologieën zoals elektrisch vervoer, windturbines en energiezuinige verlichting. Doordat de vraag het aanbod overstijgt, stijgen de grondstofprijzen.
Landen met grote grondstofvoorraden leggen vaak exportrestricties op en creëren zo een monopoliepositie. De meeste kritieke grondstoffen worden bovendien geproduceerd in een klein aantal landen. Die landen en de bedrijven actief in die landen kunnen zowel beschikbare voorraden als marktprijzen in hun voordeel manipuleren en zo politieke macht uitoefenen. Dat gaat gepaard met machtsverschuivingen. Zo wordt bijvoorbeeld vanuit China en Europa met interesse gekeken naar de Servische grondstoffen, vooral naar lithium. Maar veel Serviërs zijn niet te spreken over de nieuwe ontwikkelingen. Hele dorpen worden opgekocht omdat ze zich op lithiumgrond bevinden, terwijl de bewoners niet zeker zijn wat die ontwikkeling hen gaat brengen.
Grondstoffenwinning heeft vaak negatieve effecten op milieu en mensenrechten. Mijnbouw leidt tot verontreiniging, aantasting van landschappen en vraagt om enorme hoeveelheden energie en water. In sommige gebieden gaat de winning van grondstoffen ten koste van arbeidsomstandigheden of zijn zelfs mensenrechten in het geding. Controle over de opbrengsten zijn bovendien soms een bron van lokale conflicten.