Vrijwillige inzet
Tijdens de coronajaren 2020 tot en met 2022 meldden meer dan 20% van de respondenten (15 tot 86-jarigen) van de ParticipatieSurvey (PaS) dat ze zich vrijwillig hebben ingezet. Het grootste deel onder hen doet dat regelmatig. Dat wil zeggen dat ze één tot meerdere keren per maand tot soms dagelijks, als vrijwilliger actief zijn geweest. Die ‘regelmatige vrijwilligers’ waren gemiddeld 19 uur per maand als vrijwilliger aan de slag. Iets minder, maar bijna evenveel, respondenten meldden episodisch als vrijwilliger actief te zijn geweest. Zij besteden als vrijwilliger gemiddeld iets meer dan 8 uur per maand aan een duidelijk afgebakende taak. Dat kon een éénmalige taak zijn of een jaarlijks weerkerende taak tijdens een korte periode of een event.
De context waarin zij vrijwillig aan de slag waren, was zeer verscheiden. Vrijwilligers waren overwegend actief in de context van sport en maatschappelijke dienstverlening.
Onderzoek van CSI Flanders zoomt meer specifiek in op vrijwillige inzet in middenveldorganisaties. In 2019 rapporteert CSI Flanders dat 15% van de 403 middenveldorganisaties die deelnamen aan een organisatiebevraging zonder vrijwilligers werkte. 85% van de organisaties werkte met vrijwilligers. Die organisaties verschillen sterk van elkaar rond het aantal vrijwilligers waarmee ze aan de slag gingen. Organisaties uit het sociaal-cultureel werk (volwassenenwerk in de figuur hieronder) en het jeugdwerk tekenden de hoogste aantallen vrijwilligers op.
Heel wat middenveldorganisaties ondervinden moeite om personen met een migratieachtergrond als vrijwilligers te engageren. De onderzoekers van CSI Flanders tekenden voor personen met een migratieachtergrond een ondervertegenwoordiging op in het vrijwilligersbestand bij 91% van de organisaties.
De meest verspreide vorm van vrijwilligerswerk in het Vlaamse middenveld is het type vrijwilliger dat een duidelijk afgebakende taak op zich neemt gedurende een langere tijd. Toch is ook meer ‘momentgebonden’ of episodisch vrijwilligerswerk in sommige deelsectoren zeker aanwezig. De ondervraagde middenveldorganisaties deden vooral een beroep op vrijwilligers voor bestuurstaken en om te helpen nadenken over de doelstellingen en de werking van de organisatie.
Op basis van een bevolkingsenquête rapporteert Statistiek Vlaanderen dat 10% van de volwassen inwoners van het Vlaamse Gewest in het najaar van 2022 bestuurslid van een vereniging (ook andere dan middenveldorganisaties) was. Dat is hetzelfde aandeel als in 2021.
Mannen zijn veel vaker bestuurslid van een vereniging dan vrouwen. Naar leeftijd ligt het aandeel bestuursleden het hoogst bij de 65-plussers. Ook qua scholingsgraad is er een duidelijk verschil: hooggeschoolden zijn vaker bestuurslid van een vereniging dan laaggeschoolden.