Onthaasten en ontspannen

Het voelt wellicht anders aan, maar het aandeel vrije tijd is sterk toegenomen. In 2013 waren we vier uur per dag bezig met onder andere sport, hobby’s, tv kijken en scrollen op sociale media. Recentere cijfers op basis van tijdsbudgetonderzoek zijn (nog) niet beschikbaar. Slapen en rusten is de activiteit die het grootste deel van ons leven inneemt. Gemiddeld doen we dat iets meer dan 9 uur per dag of bijna 38% van onze tijd. Betaalde arbeid staat bij velen centraal in het leven. Toch werken we gemiddeld maar iets meer dan 2 uur per dag, nog geen 10% van de tijd. Uiteraard zijn er grote verschillen tussen individuen. Bovendien besteden we onze tijd tijdens een weekdag heel anders dan in het weekend.  

Ondanks het feit dat we gemiddeld maar iets meer dan 2 uur per dag werken, hebben we het allemaal steeds drukker. Dat komt onder meer omdat de grenzen tussen de verschillende vormen van tijdsbesteding vervagen. Nieuwe tendensen zoals edutainment (op een speelse manier leren) en gamification (leren in de vorm van een spel) zijn daarvan voorbeelden. En nu we allemaal via onze smartphone permanent bereikbaar zijn, is ook het onderscheid tussen werk (betaald en onbetaald), opleiding, zorg en vrije tijd niet altijd meer even scherp.  

Steeds meer mensen hebben het moeilijk met de ervaring van toegenomen drukte. Een voorzichtige raming van de SERV van het aantal personen dat uitgevallen is door een burn-out brengt ons op 17.330 personen met burn-out in invaliditeit in 2020 (16.333 werknemers/werklozen en 997 zelfstandige ondernemers)*.

Meer en meer mensen zoeken naar manieren om trager te leven. Sommigen zoeken ademruimte in ‘slow culture’: een cultuur van bewuste vertraging, waarin ze zichzelf niet langer voorbij hollen. In november 2022 werden 234.812 onderbrekingsuitkeringen uitgekeerd in de verschillende stelsels van tijdskrediet (private sector), loopbaanonderbreking (publieke sector) en thematische verloven (private en publieke sector). Dat zijn 6.409 uitkeringen meer dan in november 2021 (+2,8%).  

De meerderheid van de onderbrekingsuitkeringen was voor een vermindering van het werkregime met 1/5: 143.172 uitkeringen, 61,0% van alle uitkeringen voor 2020. Het aantal voltijdse onderbrekingen is vrij beperkt: 16.169 uitkeringen of 6,9% van de gevallen.  

In de keuze van vrijetijdsactiviteiten laten Vlamingen zich leiden door zowel de behoefte aan mentale en fysieke ontspanning als door de wens tot zelfontplooiing en het ontwikkelen en onderhouden van kennis en vaardigheden, en sociale contacten. Een groot deel onder hen vindt al die motieven belangrijk, maar mentale en fysieke ontspanning vormt uitgesproken het belangrijkste motief*. In 2020 oefende bijvoorbeeld 72% (altijd of vaak) vrijetijdsactiviteiten uit omdat ze zich daardoor mentaal kunnen ontspannen; bij 69% vormde fysieke ontspanning vaak of altijd een motief.

*Bordeaud’hui, R., Janssens, F. & Vanderhaeghe, S. (2022) Burn-out. Analyse van d earbeidssituatie van werknemers en zelfstandige ondernemers met burn-outsymptomen. Brussel: SERV /stichting Innovatie & Arbeid
*Kenniscentrum Media- en CultuurParticipatie, PaS 2020-2021-2022