Stap 2: Blik naar buiten
In het vormingsaanbod van Socius reiken we een model (VBNB2-model) aan waarmee je vanuit het perspectief van je eigen missie een maatschappelijke contextanalyse kan maken en daaropvolgend beleidsuitdagingen kan bepalen. Om je daarbij op weg te zetten, werkten we ook een voorzet van maatschappelijke contextanalyse uit. Je vindt hier tal van aanbevelingen en tools op maat:
- een wegwijzer om maatschappelijke ontwikkelingen in beeld te brengen
- zes video’s waarin experten hun visie op de toekomst geven
- een overzicht van zoekrobots om snel en op trefwoord formele regelgeving en beleidsdocumenten op het spoor te komen
- tips voor je stakeholdersmapping en krachtenveldanalyse
- lessen voor de toekomst die we kunnen trekken uit recente gebeurtenissen
1. Maatschappelijke contextanalyse
Als missiegedreven organisatie wil je iets voor de samenleving betekenen. Om dat te realiseren is een goede lezing van de omgeving en de tijdsgeest waarin je werkt een basisvoorwaarde.
Een maatschappelijke contextanalyse is hiervoor een belangrijke eerste stap. Hiermee breng je in kaart welke ontwikkelingen er spelen in de samenleving en hoe deze jouw organisatie kunnen beïnvloeden. Met welke ontwikkelingen hou je best rekening? Op welke invloeden speel je in of wil je inspelen met jouw missie? Van welke krachten (actoren of maatschappelijke dynamieken) verwacht je weerstand of eerder een duw in de rug? … Een goede contextanalyse levert waardevolle inzichten op en is dus een uitstekend vertrekpunt voor je beleidsplanningsproces en het formuleren van je beleidsuitdagingen.
Missie
Daarnaast brengt de contextanalyse de factoren, krachten en ontwikkelingen in kaart waar je rekening mee moet houden om de missie van jouw organisatie te realiseren. De analyse kan ook leiden tot het actualiseren van de missie. Deze informatie moet gedurende de werking van de organisatie gemonitord en bijgehouden worden om geen kansen te missen of onvoorbereid met tegenstand te maken te krijgen. Het is immers ook belangrijk om maximaal in te spelen op wenselijke ontwikkelingen die de organisatie kunnen versterken en kunnen bijdragen aan het realiseren van de missie.
Stakeholders
De stakeholdersanalyse die je voor jouw plan van aanpak maakte, speelt hier een belangrijke rol. Door deze analyse ken je de stakeholders die belangrijk zijn voor jouw organisatie en welke rol zij spelen in relatie tot jouw werking. Onderzoek wat deze stakeholders van jou kunnen verwachten en hoe ze jou kunnen ondersteunen bij het realiseren van je toekomstplannen.
Helikopterperspectief
Om als organisatie goed in te spelen op een dynamische samenleving die voortdurend verandert, is het belangrijk om een globaal perspectief te hanteren. Vanuit een helikopterperspectief kun je maatschappelijke ontwikkelingen op Vlaams, Belgisch, Europees of mondiaal niveau in kaart brengen.
Niet elke ontwikkeling is echter even relevant voor elke organisatie. De relevantie ervan hangt af van de missie van de organisatie.
Directe omgeving
Om de evoluties en tendensen die de ambities en werking van jouw organisatie rechtstreeks beïnvloeden in beeld te brengen, is het ook belangrijk om gegevens te verzamelen over de directe omgeving. Hierbij kan je denken aan een doelgroepenanalyse om de wensen en behoeften van jouw doelpubliek te achterhalen, de concurrenten of ‘concullega’s’, de veranderende samenstelling van de stad/streek, belangengroeperingen, enzovoort.
Gegevens analyseren
Door al deze gegevens te analyseren, krijg je inzicht in de belangrijkste maatschappelijke trends die een invloed kunnen hebben op de toekomst van jouw organisatie, zowel kansen als bedreigingen.
Welke trends zijn vanuit jouw missie bekeken relevant? Hoe dagen ze jouw organisatie uit? Op welke maatschappelijke uitdagingen willen jullie een antwoord bieden? En is je missie nog wel actueel geformuleerd of zal je hier moeten bijsturen? …
- Pak je contextanalyse met zorg aan. Een slechte analyse kan je organisatie vervreemden van je doelgroepen en leiden tot verkeerde keuzes.
- Hou steeds jouw missie voor ogen en verlies je niet in details. Richt je op het vaststellen van trends en ontwikkelingen, zonder er direct definitieve conclusies aan te verbinden. Deze komen later aan bod.
2. Formulering missie en visie
Via een contextanalyse kan een organisatie de noden en ontwikkelingen in haar omgeving in kaart brengen. Op basis daarvan kan ze haar missie en visie formuleren: wat wil de organisatie veranderen en waar staat ze voor? Bijvoorbeeld, als de analyse aantoont dat er veel ongeletterdheid is, kan de organisatie als droom hebben om bij te dragen aan een samenleving waar geletterdheid de norm is.
De missie en visie zijn beide essentiële elementen van organisatieontwikkeling en -planning. Ze bieden een kader voor alle betrokkenen. Hoewel ze beide gericht zijn op het vormgeven van de richting en doelen van een organisatie, hebben ze elk een unieke focus. Met de missie formuleert de organisatie haar ‘ideaal’, haar ultiem doel en bestaanreden. Met de visie maakt de organisatie een toekomstgericht statement over waar ze naartoe wil en wat ze op lange termijn wil bereiken.
Veel organisaties hebben al een missie en visie, maar het is belangrijk om na te gaan of deze nog steeds relevant zijn en aansluiten bij de huidige contextanalyse en ambities van de organisatie. Als dat het geval is, kan je ze bevestigen. Als dat niet zo is, moet je ze updaten.
Missie
Een goede missie is de essentie van een organisatie en moet dus duidelijk, beknopt en krachtig zijn. Dit betekent echter niet dat een missie maar uit één zin moet bestaan, zoals bij een baseline of elevator pitch het geval is na een marketingoefening.
Om een goede missie op te stellen, kun je beginnen met het beantwoorden van vragen zoals: waar staan we voor? Wat is onze bestaansreden? Wat willen we bieden? Welke normen en waarden zijn belangrijk voor ons? Welke overtuigingen drijven ons? Wie willen we centraal stellen? … Net omdat de missie kort en bondig moet zijn, is het belangrijk om de gelaagdheid van de gebruikte woorden en zinnen verder uit te diepen in de visie.
Visie
Terwijl de missie in algemene termen beschrijft waarvoor een organisatie staat, gaat de visie specifieker in op de vraag waar de organisatie naartoe wil. Het is een ambitieuze en inspirerende tekst die het gewenste resultaat van de organisatie beschrijft en fungeert als leidraad voor de strategieën en acties van de organisatie op lange termijn.
Bij het formuleren van de visie moet je rekening houden met enkele belangrijke vragen zoals het hogere doel dat je wilt bereiken. De richting die je als organisatie uit wilt gaan. De vertaling van je kernwaarden. Wat je wilt betekenen voor de domeinen waarvoor je je inzet. Je kijk op de toekomst. De unieke eigenschappen en kernkwaliteiten van je organisatie. Het collectief beeld dat je met alle betrokkenen wil delen. …
Het is belangrijk om op te merken dat de visie altijd in lijn moet liggen met de missie van de organisatie.
Redactie
Na het verzamelen van alle basisinformatie is het formuleren van de missie en visie een kwestie van schrijven, schuiven en herschrijven totdat de tekst het gevoel geeft dat het goed zit en echt verwoordt waar de organisatie voor staat en voor gaat. Zet de expertise in van iemand die communicatief sterk is en een goed gevoel heeft voor taal. Hier vind je enkele voorbeelden die je kunnen inspireren.
Na het opstellen of herbevestigen van je contextanalyse, missie en visie, is het tijd om na te denken over de strategie die je gaat gebruiken om deze te realiseren. Dit vormt de logische verbinding met het formuleren van je strategische doelen die later zullen worden bepaald.
- Je missie is de kern van je bestaansreden en vormt het kompas voor al je doelen en activiteiten. Ook al ben je niet van plan om deze aan te passen, kan het toch de moeite lonen om deze te bekijken en te bevestigen.
- Organisaties met een lange geschiedenis kunnen soms het gevoel hebben dat er een kloof is ontstaan tussen wat ze doen en wat er in hun missie staat, waardoor ze het gevoel hebben een identiteitscrisis te beleven. Voor hen kan een aangepaste Brand Key-oefening met sleutelfiguren van de organisatie een oplossing bieden. Dit model werd oorspronkelijk ontwikkeld voor marketing- en communicatiedoelen, maar in de praktijk kan zo’n oefening helpen om de missie en visie in moeilijke situaties op te stellen of te herformuleren met voldoende draagvlak.
Enkele vragen (ontleend aan het Brand Key-model) die hierbij kunnen helpen zijn bijvoorbeeld:
- Wat zijn onze historische krachten?
- Waar liggen onze roots?
- Wie zijn onze concullega’s en bondgenoten?
- Wat kenmerkt onze gebruikers en waarom steunen zij ons?
- Wat zijn de maatschappelijke voordelen van ons bestaan?
- Wat zijn onze kernwaarden en wat onderscheidt ons van anderen?
- Waarom geloven mensen in ons?
- …