Wat is politiserend werken?

Hoe kunnen we onze samenleving het best organiseren? Over deze vraag laten sociaal werkers hun stem horen. Ze benoemen belemmeringen, stellen denkpatronen in vraag en formuleren alternatieven. Als democratische professionals dragen sociaal werkers bij aan maatschappelijke en beleidsverandering. 

Die politieke opdracht zit in de kern van het sociaal werk. De gerichtheid op sociale verandering en ontwikkeling, sociale cohesie, empowerment en bevrijding van mensen, net als de centrale principes zoals rechtvaardigheid, mensenrechten, collectieve verantwoordelijkheid en respect voor diversiteit getuigen hiervan.  

Politiserend werken gaat in de meest brede zin over alle interventies en praktijken die bijdragen aan het publieke meningsverschil over hoe we de samenleving inrichten. Het doel van deze praktijken: de samenleving uitdagen om zich te positioneren ten opzichte van bestaande ongelijkheden en streven naar meer gelijkheid, democratie en duurzaamheid.  

Juist omdat deze kwesties normatief zijn, zijn ze nooit af en kunnen ze op uiteenlopende momenten en via diverse fora en strategieën opnieuw ingevuld worden.  

Invalshoeken en niveaus  

Sociaal werkers hanteren een breed spectrum aan methoden en middelen om bij te dragen tot dat publieke meningsverschil. Vaak combineren ze deze om vanuit verschillende invalshoeken toe te werken naar een rechtvaardigere, democratischere en inclusievere samenleving.  

In het overwegen en ontwerpen van hun politiserende praktijken of interventies worden sociaal werkers voor een aantal keuzes gesteld:  

• Welke benadering kies ik? Trek ik de kaart van consensus of deliberatie of zoek ik conflict en tegenspraak op?  
• Wat wil ik bereiken? Wil ik beleidsverandering of beoog ik maatschappelijke verandering door van onderuit zaken in beweging te brengen?  
• Spreek ik in naam van of samen met zij die in deze kwestie ongelijk behandeld worden of nadelen ondervinden van hoe de samenleving ingericht is?  

Het aangrijpingspunt van politiserende praktijken en interventies kan zich op verschillende niveaus situeren:  

• Microniveau: de schoolopbouwwerker die merkt dat de kosten voor een schooluitstap erg zwaar doorwegen in gezinsbudgetten en dit publiek aankaart bij de verschillende betrokkenen in de schoolgemeenschap.  
• Mesoniveau: hulpverleners die op de maandelijkse teamvergadering hun eigen aanpak en manier van werken in vraag stellen en alternatieven formuleren waar hun cliënten beter van worden.  
• Macroniveau: groeperingen agenderen maatschappelijke vraagstukken, formuleren voorstellen en zoeken hier draagvlak voor in de samenleving, bij beleidsmakers of andere maatschappelijke actoren.  

Politisering in de praktijk 

Kijk even mee hoe sociaal werkers of organisaties deze keuzes in de praktijk brengen:   

• Vaak zetten ze praktijken op die sensibiliseren waarbij ze de publieke sfeer bewust maken of gevoelig maken voor een bepaalde kwestie. Een mooi voorbeeld is deze video over tienerouders van de vzw Recht-Op.  
• Het rapport Voorbij Terugkeer, een resultaat van een partnerschap in de schoot van Vluchtelingenwerk Vlaanderen, kiest ervoor om te agenderen en zet hiermee expliciet een duurzaam beleid voor personen in precair of onwettig beleid op de politieke federale agenda.  
• Anderen, zoals bijvoorbeeld Extinction Rebellion, kiezen uit een handelingsrepertoire van revolteren. Ze stellen openlijk de bestaande maatschappelijke orde in vraag en bepleiten structurele veranderingen.  
• Vzw De Huizen richt zich op het uitwerken van alternatieve kleinschalige detentiehuizen. Zij zorgen op deze manier voor innoverende antwoorden op uitdagingen binnen het gevangeniswezen.  
• Er zijn ook heel wat voorbeelden van praktijken die gericht zijn op veranderingen in leefstijl. Iedereen kent wel Donderdag Veggiedag van EVA vzw of zag al eens een fietsplaatje hangen van 11.11.11: ‘Weer een auto minder’.  
• Tot slot zien we meer en meer organisaties de handen in elkaar slaan om complexe maatschappelijke vraagstukken samen aan te gaan. De coalitie Antwerps Platform Sociale Middenveldorganisaties bundelt de krachten om armoede en uitsluiting te bestrijden en te streven naar de realisatie van grondrechten.