Kennis- en handelingsbasis
“Er zit een groot verschil tussen een theoretisch kader en het effectief aangaan van uitdagingen voor en met een groep. Dag in, dag uit moet het omzetten van theorie naar praktijk je aandacht krijgen, zodat je omgang met mensen steeds beter, steeds uitnodigender kan worden. Zeker als het om kwetsbare doelgroepen gaat, is theoretische kennis alleen niet voldoende.”
Lees het volledige interview met Florinela Petcu
Wat is de kennis- en handelingsbasis van sociaal-cultureel werkers?
Sociaal-cultureel werkers bieden methodisch ondersteuning bij veranderingsprocessen in de samenleving. Ze dragen bij aan betekenisgeving, ontwikkeling van individuen, groepen en gemeenschappen en aan de vormgeving van een democratische, solidaire, inclusieve en duurzame samenleving. Ze streven daarbij voortdurend naar medezeggenschap. Samen een gewenste situatie of toekomst en de weg daar naartoe verbeelden, mensen, groepen en gemeenschappen verbinden en het veranderingspotentieel versterken, dat is wat ze doen. Daarvoor vallen ze terug op een democratische basishouding, op sociaal-cultureel ondernemerschap en op onzeker weten. Ze doen dat telkens opnieuw in unieke situaties. De body of knowledge and skills en praktische wijsheid vormen hun kennis en handelingsbasis.
Net omdat elke situatie waarin sociaal-cultureel werkers aan de slag gaan anders is, kunnen zij onmogelijk terugvallen op algemeen geldende procedures en handelingsmodellen. Maar om in de gegeven situatie met tal van onzekerheden de best mogelijke afweging te maken, komen kennis, inzichten, ervaring en vaardigheden goed van pas: weten hoe te handelen in concrete en unieke gevallen tegen de achtergrond van algemene kennis over groepen, gemeenschappen, de sociale en culturele context en veranderingsprocessen. Daartoe gebruiken sociaal-cultureel werkers de voor het sociaal-cultureel werkveld relevante body of knowledge and skills. Die verzameling aan kennis en vaardigheden is voortdurend in ontwikkeling en put uit gedocumenteerde en toegankelijke inzichten, kennisbronnen, praktijkervaring en een uitgebreid arsenaal aan werkvormen, methodes, methodieken, diensten en arrangementen. Verschillende domeinen van de menswetenschappen waaronder de sociale, politieke, historische, juridische, filosofische, cultuur- en gedragswetenschappen zijn belangrijke bronnen voor de body of knowledge. Het meer specifieke vakgebied ‘sociale veranderkunde’ (agogiek) levert relevante en specifieke kennis, inzichten en praktijktheorieën over veranderingsprocessen en het faciliteren ervan.
Sociaal-cultureel werkers gebruiken inzicht, kennis en vaardigheden uit die gedocumenteerde verzameling om deskundig bij te dragen aan het verbeelden, verbinden en versterken en om daarvoor gepaste werkvormen in te zetten. Afhankelijk van de specifieke situatie en doelstellingen kunnen zij die body of knowledge and skills aanvullen met kennis, ervaring en vaardigheden uit andere gespecialiseerde kennis- en vakgebieden.
Praktische wijsheid
Een ‘one size fits all aanpak’ valt niet af te leiden uit de body of knowledge and skills. Hier en nu moeten sociaal-cultureel werkers telkens opnieuw professionele afwegingen en keuzes maken. Daarvoor doen ze een beroep op hun praktische wijsheid, een wijsheid die ze op basis van ervaring steeds verder ontwikkelen. Dit is een wijsheid die inherent met het handelen zelf verbonden is en enkel in dat handelen zichtbaar wordt. Die wijsheid vooronderstelt het vermogen om steeds opnieuw te oordelen over wat in concrete situaties (belanghebbenden, omgeving, thema, …) wenselijk is naar doel en naar werkwijze, zonder vooraf garanties te hebben op succes. Praktische wijsheid is moreel, sensitief, intuïtief en kritisch van aard. Het laat sociaal-cultureel werkers toe om antwoorden te formuleren op de vragen “wat is hier goed om te doen, wat staat mij nu te doen?” Het helpt sociaal-cultureel werkers om de essentie van een concrete en specifieke situatie waar te nemen, om goed te begrijpen waar het uiteindelijk allemaal om te doen is en om intuïtie om te zetten in vakkundig sociaal-cultureel handelen.
Body of knowledge and skills
De body of knowledge and skills en praktische wijsheid vormen samen de kennis- en handelingsbasis van sociaal-cultureel werkers. Sociaal-cultureel werkers dragen en genereren zelf waardevolle kennis vanuit de eigen praktijk en kunnen ook die kennis inzetten om hun handelen te verklaren en te waarderen. De kennis die sociaal-cultureel werkers opbouwen vanuit hun praktijk is evenwaardig en complementair aan wetenschappelijke kennis of kennis gebaseerd op harde, rationele bewijsvoering. Dat maakt dat practice-based evidence aangebracht door sociaal-cultureel werkers zelf even belangrijk is als de evidence-based practice waar ze in de body of knowledge naar streven.