Samenleving
“Immaterieel erfgoed – dat is erfgoed dat leeft – kan alleen maar overleven doordat het zich telkens opnieuw aanpast aan wat er leeft en aan wat er morgen in onze samenleving nodig is. Het is daarbij essentieel om een veilige context te creëren zodat rituelen en tradities in al hun diversiteit recht worden gedaan. Daarbij moet je toch ook zorgen dat je aansluiting blijft vinden bij de actualiteit, bij wat er vandaag gebeurt, bij de superdiverse samenleving. Altijd weer die brug slaan zodat je in gesprek kan blijven, zodat pijnpunten benoemd kunnen worden en zodat je formules kan vinden die vandaag in onze samenleving echt werken.“
Lees het volledige interview met Jorijn Neyrinck
In welke samenleving werken sociaal-cultureel werkers vandaag en morgen?
Een samenleving staat nooit stil, elke samenleving ontwikkelt en verandert. Net die ontwikkelingen en veranderingen zijn de inzet van sociaal-cultureel werkers. Samen met de mensen, groepen en gemeenschappen waarmee ze aan de slag gaan faciliteren ze die veranderingen of plaatsen ze er alternatieven tegenover. De snelle veranderingen die onze samenleving vandaag typeren bepalen ook wat sociaal-cultureel werkers doen en hoe ze dat doen. Denk maar aan de vele nieuwe mogelijkheden die samengaan met de digitalisering.
Individualisering en globalisering
Individualisering en globalisering brengen toenemende superdiversiteit, migratie, diversifiëring en fragmentering van leefwerelden met zich mee. Dit leidt tot meer en meer onderscheiden gemeenschappen en gemeenschapsvormen waartoe sociaal-cultureel werkers zich actief kunnen en moeten verhouden. Tegelijk zetten deze tendensen maatschappelijke systemen onder druk. Dat verandert de relaties tussen middenveld, overheid, markt en burger en zet de welvaartstaat onder druk. De informatiesamenleving krijgt steeds verder en sneller vorm, biedt mogelijkheden maar brengt ook nieuwe uitsluitingsmechanisme mee voor zij die digitaal minder geletterd zijn. Het aantal en de invloed van milieurisico’s neemt toe. Individualisering en globalisering creëren samen een complexe context met nieuwe mogelijkheden, denk maar aan grensoverschrijdend draagvlak voor een duurzamer samenlevingsmodel en tegen discriminatie en racisme. Maar beide tendensen brengen ook onzekerheden en nieuwe vormen van sociale uitsluiting met zich mee. De invloed van die tendensen dringt steeds meer door tot in de leefwereld van burgers. In zo’n context dragen sociaal-cultureel werkers bij aan veranderingsprocessen.
Macro-ontwikkelingen
Vier macro-ontwikkelingen vormen de drivers achter deze tendensen en bepalen vandaag en morgen de inzet van alle beroepsgroepen, ook die van sociaal-cultureel werkers:
- demografische ontwikkelingen: groei van de wereldbevolking, vergrijzing, migratie, …
- digitale ontwikkelingen: nieuwe informatietechnologieën, sociale media, digitale geletterdheid als voorwaarde om mee te zijn, …
- welvaartstaat onder druk: actuele debatten over oude en nieuwe vormen van solidariteit.
- ecologisch risico’s: klimaatopwarming, uitputting van grondstoffen, bedreiging van de biodiversiteit, de zorg voor toekomstige generaties, …
Transitiegebieden
Heel specifiek wordt de inzet van sociaal-cultureel werkers door minstens zes transitiegebieden bepaald. Transitiegebieden zijn gebieden die belangrijk zijn voor het sociaal-cultureel werkveld en tegelijkertijd onderhevig zijn aan veranderingen onder invloed van de vier bovengenoemde macro-ontwikkelingen.
- samen-leven: sociaal-cultureel werkers verbinden in een superdiverse samenleving over verschillende generaties. In welke mate is evenredige deelname (spiegel van de samenleving) houdbaar, wenselijk en mogelijk?
- digitalisering: sociaal-cultureel werkers worden meer en meer ‘social media professionals’. Ze zetten nieuwe middelen in, niet alleen voor administratie en communicatie, ook om te verbinden, te verbeelden en te versterken.
- verenigen en participeren: transformaties in de wijze waarop burgers participeren en zich verenigen (minder hiërarchie, meer beleving, ook digitaal, …)
- leren: tegen de achtergrond van snelle veranderingen in de samenleving neemt het belang van informeel leren, kritisch leren omgaan met informatie, sociaal leren, cocreatie, experimenteren en maatschappelijk innoveren toe.
- ruimte: verstedelijking en toenemende densiteit zetten open en publieke ruimte onder druk en dwingen sociaal-cultureel werkers tot intelligent en duurzaam ruimtegebruik, maar bieden evengoed nieuwe mogelijkheden om te experimenteren.
- relaties tussen middenveld, overheid, markt en burger: hybridisering daagt sociaal-cultureel werkers uit om zich te (her)positioneren in de civiele samenleving.