Sociaal-culturele praktijken

“De RuimteVaart had vroeger een erkenning als klassieke buitenschoolse kinderopvang. Voor een vereniging waar armen het woord nemen, is ouderparticipatie heel belangrijk, maar door de beperkte middelen was die combinatie van opvang én ouderparticipatie moeilijk vol te houden. We maakten een omschakeling van een klassieke kinderopvang naar een speelplek voor zowel ouders als kinderen. We kozen er heel expliciet voor om samen met de gezinnen te werken. Dat betekende wel dat sommige ouders hun opvang verloren, en dat plots van hen verwacht werd om samen met hun kinderen te komen. Wij trokken voluit de kaart van samen spelen, samen nadenken ook over wat mogelijk is met een beperkt budget, samen zoeken naar een oplossing voor een woedebui… zonder opnieuw de rol van expert op te nemen.“

Lees het volledige interview met Bo Goeminne en Saskia De Bruyn

Wat typeert de sociaal-culturele praktijken waarin sociaal-cultureel werkers zich engageren?

Net als de zeer verscheiden taken die sociaal-cultureel werkers opnemen zijn ook de praktijken waarin zij zich engageren zeer divers. Deze praktijken behelzen een breed gamma aan thema’s en inhouden en kunnen zich situeren op verschillende schalen, van kleine en hechte groepen, over lokale en online gemeenschappen en verbanden tot op het niveau van Vlaamse en internationale instituties en debatten. In die praktijken gaat het altijd om doelgerichte processen waarin belanghebbenden bijdragen aan veranderingen in een concrete sociale en culturele context. Die processen leiden tot betekenisgeving, en ontwikkeling van individuen, groepen en gemeenschappen en dragen bij tot een democratische, solidaire, inclusieve en duurzame samenleving. Het zijn iteratieve en democratische processen.

Iteratieve processen

Zo’n processen verlopen niet lineair of in één rechte lijn van een uitdaging of probleemstelling tot het gewenste toekomstbeeld. Het verloop van zo’n proces kan vooraf niet volledig voorspeld worden. De opeenvolgende stappen die sociaal-cultureel werkers zetten om zo’n processen te ondersteunen zijn bijgevolg niet volledig vooraf, maar ook al doende te bepalen. Het zijn met andere woorden iteratieve processen, een aaneenschakeling van acties en activiteiten waarbij op eerdere stappen kan teruggekeerd worden: plannen en herplannen, sturen en bijsturen, vooruitgaan en terugkeren. Sociaal-cultureel werkers geven in zo’n iteratieve processen steeds opnieuw vorm aan momenten, ruimtes, settings, afspraken, interacties, netwerken of een kader om bij te dragen aan de gewenste verandering.

Aansluitend bij de maatschappelijke en culturele context wisselen sociaal-cultureel werkers in zo’n processen zonder vaste volgorde af tussen handelingen uit de verbeeldende, verbindende en versterkende taakgebieden die hun beroepsinzet typeren. Het gedeelde toekomstbeeld is richtinggevend, de weg of het proces daarnaartoe iteratief. De sociale en culturele context en het toekomstbeeld zijn in elke sociaal-culturele praktijk anders. Dat leidt tot eigen en praktijkspecifieke proceslogica’s waarvoor sociaal-cultureel werkers soms ook een eigen jargon introduceren en ontwikkelen.

Democratische processen

Een sociaal-culturele praktijk is een intentioneel en methodisch onderbouwd proces waarbij mensen en groepen elkaar in een activiteit of reeks van acties en activiteiten ontmoeten, samen een gewenste situatie of gedeeld toekomstbeeld verbeelden en doelgericht handelen om die situatie of dat beeld in praktijk te brengen. In lijn met de doeloriëntering, het waardenkader en de grondhouding van sociaal-cultureel werkers zijn de praktijken waarin zij zich engageren ook altijd democratische processen. Belanghebbenden spreken mee over de doelen en de weg daar naartoe. Het zijn processen die de participatieve democratie telkens opnieuw in de praktijk brengen. Die processen laten burgers bovendien toe om actief betekenis te geven en vorm te geven aan de samenleving. Zo’n democratische processen overstijgen individuele en particuliere noden en verwachtingen uit de privésfeer van elke deelnemer en deelhebber. In zo’n democratisch proces identificeren sociaal-cultureel werkers en de deelhebbers die kwesties die ze met elkaar gemeen hebben en waar ze samen belang aan hechten. Daarom gaan sociaal-cultureel werkers vaak aan de slag met groepen en gemeenschappen en kunnen ze zich niet beperken tot individuele hulp- of dienstverlening of persoonlijke ontwikkeling van deelnemers.