Kerncompetenties

“In mijn team waar we woonmodellen ontwikkelen vraagt dat specifieke kennis en competenties die niet alle sociaal cultureel-werkers uit een opleiding mee kregen. Dit kan je wel in een latere fase oplossen door samen te werken met de juiste partners, experten uit andere vakgebieden: architecten, renovatiedeskundigen, financiële experten, juristen… maar bij de start van kleinschalige experimenten vragen we aan opbouwwerkers wel om via vorming extra basiskennis en competenties te verwerven.” – Jamal Belmahi

Lees het volledige interview met Farida Zaouad, Nadia Babazia, Stefaan Gunst, Rosalie Heens en Jamal Belmahi

Competentiekader voor sociaal-cultureel werkers

Sociaal-cultureel werkers zijn gericht op betekenisgeving, ontwikkeling van individuen, groepen en gemeenschappen en op de vormgeving van een democratische, solidaire, inclusieve en duurzame samenleving. Daartoe bieden ze methodisch ondersteuning bij veranderingsprocessen in de samenleving. Samen met mensen, groepen en gemeenschappen verbeelden ze een gewenste situatie of toekomst en de weg daar naartoe, verbinden ze mensen, groepen en gemeenschappen en versterken ze het veranderingspotentieel. Ze zetten daartoe verschillende competenties in die ze via opleiding, vorming en ervaring kunnen ontwikkelen.

Kerncompetenties

De volgende competenties behoren tot de kern van het beroep van sociaal-cultureel werkers.

Veranderingsprocessen democratisch faciliteren

Sociaal-culturele werkers plannen, ontwikkelen, implementeren, begeleiden en evalueren verande- ringsprocessen gericht op betekenisgeving, ontwikkeling van individuen, groepen en gemeenschappen en de vormgeving van een democratische, solidaire, inclusieve en duurzame samenleving. Ze besteden voortdurend aandacht aan medezeggenschap en geven het volle gewicht aan de inbreng van betrokkenen. Ze stemmen het ontwerp, de uitvoering, bijsturing en evaluatie van die processen af op de concrete sociaal- culturele context en de evoluerende mogelijkheden van deelnemers, groepen en gemeenschappen waarmee ze werken. Is hun bijdrage niet langer nodig, wenselijk of zinvol, dan laten sociaal-cultureel werkers die processen los en geven ze hun rol en positie uit handen.

Sociaal-culturele contexten lezen en verbeelden

Ze observeren, detecteren en interpreteren kenmerken, behoeften, wensen en dynamieken in de concrete sociaal-culturele context. Ze situeren die behoeften en wensen in een bredere maatschappelijke en culturele context. Ze brengen observaties en interpretaties ter sprake om samen met betrokkenen een gewenste situatie of toekomstbeeld en mogelijke wegen daar naartoe creatief te verbeelden.

Werken met groepen en gemeenschappen

Sociaal-cultureel werkers verbinden zich met de leefwerelden van de mensen, groepen en gemeen- schappen waarmee ze werken. Ze sluiten aan bij de initiatieven die door hen worden genomen of nemen zelf initiatieven die aansluiten bij de interesses, gewoontes en mogelijkheden van die mensen, groepen en gemeenschappen. Dat doen ze door:

– dynamieken in bestaande groepen en gemeenschappen te faciliteren;
– mensen samen te brengen en met hen nieuwe groepen te vormen;
– interactie tussen groepen en gemeenschappen te bewerken en te bevorderen.

Daartoe maken ze gebruik van inzichten en werkvormen uit de groepsdynamica en de gemeenschapsvorming.

Veranderingspotentieel ontwikkelen

Sociaal-cultureel werkers nemen initiatieven en ontwikkelen voorwaarden die individuen, groepen en gemeenschappen toelaten om te leren, te experimenteren en invloed uit te oefenen op de publieke debatten waar ze zich toe verhouden. Zo vergroten ze de daad- en draagkracht van mensen, groepen, en gemeenschappen waarmee ze werken en het draagvlak voor de gewenste situatie of het toekomstbeeld. Daartoe spreken ze ook het vermogen van andere belanghebbende actoren aan.

Andere vakgebieden overzien en betrekken

Sociaal-cultureel werkers zijn vakkundig in hun eigen vakgebied. Ze overzien ook terreinen, systemen en vakgebieden waarin zij zelf minder onderlegd zijn. Dat laat hen toe om de mogelijkheden ervan mee te nemen in hun professionele overwegingen. Zo verplaatsen ze zich in het potentieel van andere vakgebieden om bij te dragen aan de betekenisgeving, ontwikkeling van individuen, groepen en gemeenschappen en de vormgeving van een democratische, solidaire, inclusieve en duurzame samenleving. Vanuit hun eigen vakkundigheid leggen ze vervolgens verbanden en werken ze samen met beroepskrachten uit andere vakgebie- den (bv. communicatie, ICT, rechten, logistiek, …). Ze (her-)oriënteren het werk van deze beroepskrachten op een sociaal-culturele inzet.

Generieke competenties

Een aantal competenties delen sociaal-cultureel werkers met andere beroepsgroepen. Hoe ze die generieke competenties inzetten hangt nauw samen met de eigenheid van hun beroep. Ze doen dat vanuit een democratische basishouding, sociaal- cultureel ondernemerschap en onzeker weten. Als ze organiseren, communiceren, samenwerken en netwerken, maatschappelijke meerwaarde duiden en kritisch reflecteren betrekken ze daar, zoveel als mogelijk en wenselijk, belanghebbenden bij. Ze sluiten daarbij aan bij de interesses, gewoontes, initiatieven en mogelijkheden van de mensen, groepen en gemeenschappen waarmee ze werken en besteden ook aandacht aan zij die niet willen of niet kunnen participeren. Die generieke competenties zijn sociaal-cultureel gekleurd.

Organiseren

Sociaal-cultureel werkers managen en organiseren hun eigen professionele inzet, gebruiken daarvoor administratieve en organisatorische basisvaardigheden en situeren hun eigen rol en positie in een organisatie, een netwerk en binnen de mogelijkheden en beperkingen van een specifieke sociale en culturele context.

Communiceren

Sociaal-cultureel werkers leggen authentieke, respectvolle, empathische en professionele contacten met deelnemers, groepen en gemeenschappen. Ze hanteren daarbij doelgericht en efficiënt diverse communicatie- en interactievormen om te werven, te informeren, uit te nodigen om te spreken, met weerstanden om te gaan, …

Samenwerken en netwerken

Sociaal-cultureel werkers werken samen en bewegen functioneel in team, binnen een organisatie en in netwerken. Ze passen daarbij modellen van teamgericht en multidisciplinair werken constructief toe en nemen een specifieke verantwoordelijkheid op in functie van een gezamenlijk resultaat.

Maatschappelijke meerwaarde duiden

Sociaal-cultureel werkers duiden de effecten van hun inzet en van de sociaal-culturele praktijken waarin ze zich engageren. Ze leggen verbanden tussen hun eigen bijdrage en de bijdrage van belanghebbenden enerzijds en veranderingen in de concrete sociaal-culturele context waarin ze werken anderzijds. Ze doen dat zo veel mogelijk samen met de mensen, groepen en gemeenschappen waarmee ze werken. In veel gevallen maken ze daarvoor gebruik van kwalitatieve gegevens. Waar mogelijk duiden sociaal-cultureel werkers de betekenis en meerwaarde van hun sociaal-culturele praktijken ook met cijfergegevens over middelen, activiteiten en resultaten. Ze wenden die kwalitatieve en kwantitatieve gegevens aan om hun praktijken en hun deskundigheid te ontwikkelen en de maatschappelijke meerwaarde ervan te duiden.

Kritisch reflecteren

Sociaal-cultureel werkers reflecteren op hun persoonlijk functioneren, op hun beroepsmatig handelen, ook in relatie tot de maatschappelijke context. Zij toetsen hun handelen kritisch af aan hun doeloriëntaties, hun waardenkader en de ambitie om maximaal de mogelijkheden tot de gewenste veranderingen te realiseren.

Specifieke competenties

Afhankelijk van de concrete arbeidscontext, thema’s en doelstellingen kunnen aanvullend ook nog andere, meer specifieke competenties belangrijk zijn voor de beroepsinzet van sociaal-cultureel werkers.