17
2018
“Gebruik digital storytelling om mensen sociaal weerbaarder te maken”
Communicatie, Digitaal, Diversiteit
Veel organisaties in onze sector zetten in op empowerment. Een vrij moderne methodologie die hier naadloos op aansluit: digital storytelling. Socius zat samen met Veronique De Leener, directeur van MAKS vzw. Samen met haar collega’s mag ze zichzelf in België een pionier noemen op vlak van digital storytelling. En dan vooral over hoe ze het inzet als tool om sociale uitsluiting tegen te gaan.
Socius: Hoe ben je op het idee gekomen om kansarmen te helpen via digital storytelling?
Veronique De Leener: “MAKS vzw is een digitaal competentiecenter, een openbare computerruimte. We werken aan digitale inclusie, maar ook aan empowerment. Voor ons is de combinatie van werken op een computer, de angst van de computer wegnemen én mensen overtuigen om hun verhaal te brengen heel belangrijk. Eigenlijk zoek je als sociaal werker altijd naar een manier om mensen een stem te geven. Het digitale maakt dat heel eenvoudig. En dan kom je al snel uit bij digital storytelling.”
“Wij doen veel projecten met Roma. Hun eerste reactie is meestal: ‘Ik, met de computer werken? Ik kan dat niet.’ Maar als je hen vraagt om hun verhaal te vertellen, dan vliegt dat eruit. De wil om hun verhaal te vertellen kan je gebruiken om die angst voor de computer weg te nemen. Als hun digital story klaar is, heb je twee dingen gewonnen: ze ontdekken dat hun verhaal wel de moeite waard is om te vertellen én dat ze dat op de computer kunnen doen. Zo groeit hun zelfvertrouwen.”
“De digital story Parce que je suis une femme is een mooi voorbeeld. Deze vrouw had haar verhaal nog nooit verteld en ook nooit eerder een computer aangeraakt. Eigenlijk kwam ze werk zoeken, maar onze consulenten zeiden dat dat nooit zou lukken vooraleer ze komaf kon maken met haar verleden. Zo zijn er verschillende vrouwen uit de wijk Kuregem naar ons gekomen. Onder het mom van computerlessen lieten we hen digital stories maken. Ze kwamen samen en merkten dat ze allemaal met huishoudelijk geweld te kampen hadden. Niet toevallig natuurlijk. Zo konden ze hun verhaal bij elkaar kwijt, legden ze nieuwe contacten en konden ze elkaar steunen. Ze vormden een steunkring.”
“Eigenlijk zoek je als sociaal-cultureel werker altijd naar een manier om mensen een stem te geven.”
“In Parce que je suis une femme zie je dat de vrouw haar verhaal met poppetjes uitbeeldt. Die waren voor alle vrouwen in de groep heel belangrijk om wat ze voelden in de realiteit te brengen. Ook de klappen en het geschreeuw deden ze na. Soms werden ze bijna hysterisch.”
Video’s maken had een therapeutisch effect?
“Ja. Ze hadden dat geschreeuw en geklap echt nodig om hun ervaringen na te spelen en ze ‘uit hun lijf’ te krijgen. Dat zeiden ze zelf ook: ‘Nu is het eruit, nu zit het in de film’. Ook met vluchtelingen kan je op deze manier aan traumahealing doen. Ik ben nogal een grote voorstander van vormingsprocessen in groep omdat je dan die interactie hebt. Zo kan je een sterk verhaal uit mensen halen.”
“Door creatief bezig te zijn in groep, verbeteren ze niet alleen hun digitale skills, maar ook hun probleemoplossend denkvermogen en hun communicatievaardigheden. Bovendien leren ze zichzelf ook uitdrukken, wat niet voor iedereen even evident is.”
“Moest de sociale sector digital storytelling als tool gebruiken, zou hij veel minder paternalistisch zijn.”
Veel voordelen dus. Heb je de indruk dat de sociaal-culturele sector te weinig gebruikmaakt van digital storytelling?
“Ik denk dat de sector dat niet kent. Odisee en Vormingplus Antwerpen doen een paar dingen, maar dat is het dan ook. Wij zijn zo’n beetje toonaangevend in België. Het is echt jammer dat de sector er niet op inzet. Verenigingen waar armen het woord nemen zouden enorm gebaat zijn met zo’n stories. Laat mensen samenkomen en hun verhaal vertellen over wat ze meemaken bij de mutualiteit en in het ziekenhuis. Over hoe het is om niets te kunnen betalen.”
“Onlangs zei een man op de radio dat hij er geen nood aan heeft dat zijn buurman oude kleren voor zijn deur zet. Wel vindt hij het belangrijk dat hij naar de tweedehandswinkel kan gaan. Hij heeft de liefdadigheid dus niet nodig, maar wel de facilitatie. Moest de sociale sector zo’n verhalen als tool gebruiken, zou hij veel minder paternalistisch zijn. Het is niet de bedoeling dat we mensen in een afhankelijkheidspositie zetten.”
Waarom denk je dat de sector er niet op inzet?
“Puur uit vrees voor het digitale. Dat geldt ook voor jonge mensen hoor. Verschillende studenten Sociaal Werk komen op stagegesprek met hun iPad in de hand. Als ik dan vraag of ze willen meewerken aan een project rond digital storytelling, zeggen ze dat ze niet zo goed zijn in het digitale. We moeten hen dan echt overtuigen dat het niet zo moeilijk is. Eens ze in het project zitten, beseffen ze dat de moeilijkheid ‘m niet in het technische zit, maar in het pedagogische.”
“Iedereen heeft een smartphone. Iedereen post op Facebook. Doe daar iets mee om mensen sociaal weerbaarder te maken.”
“Om die verhalen uit de mensen te halen, moet je echt wel een sociaal werker zijn. Zelf ben ik totaal niet digitaalvaardig, maar dat maakt niets uit. En ik geef er wel vormingen over. Aan het begin van een workshop zeg ik tegen de deelnemers dat ze hun plan moeten trekken en dat lukt altijd prima. Sociaal-cultureel werkers die rond empowering werken moeten dus ook geen schrik hebben van digital storytelling. Iedereen heeft een smartphone. Iedereen post op Facebook. Doe daar iets mee om mensen sociaal weerbaarder te maken. Dat is iets wat het sociaal-cultureel werk absoluut nog niet doorheeft.”
We spreken nu vooral over kansarmen en mishandelde vrouwen. Zijn er nog doelgroepen waar je aan denkt?
“Ik denk dat je dat voor iedereen kan doen. Je kan het gebruiken voor alles wat met dienstverlening of cliënten te maken heeft. Maar bijvoorbeeld ook als je in je gemeente iets wilt veranderen. Zo kan je via digital storytelling aan mensen vragen hoe hun wijk eruitziet, wat ze zouden willen veranderen, welke plaatsen voor hen belangrijk zijn, … Vanaf het moment dat je mensen wilt laten reflecteren over iets, is digital storytelling een uniek middel.”
“Kijk naar de resultaten van de verkiezingen. Beeld je in wat de kracht zou zijn van een digital story in virtual reality waarin vluchtelingen vertellen en tonen wat dat met hen doet, dat besef dat 50% van de bevolking wil dat ze het land verlaten. Zo kan je één per één stemmen van de rechterkant weghalen. En dat maakt de maatschappij helemaal anders. Die strakheid en het zichzelf beschermen, dat werk je weg met digital storytelling. Want als je die stories vertelt, moet je je kwetsbaar opstellen. Alles valt weg in zo’n ‘storycircle’. Er worden banden gesmeed, want je toont het meest kwetsbare van jezelf in zo’n verhaal. Al is het maar aan de hand van één foto.”
“Met digital stories kan je één per één stemmen van de rechterkant weghalen.”
Is dat misschien de kracht van digital stories, dat je er veel emoties in kan leggen?
“Dat is zeker het belangrijkste. Een digital story moet altijd vanuit jezelf komen. Daar werken we heel hard op in onze ‘storycircles’. Een digital story moet ook altijd een emotie zijn. En emoties wekken empathie op.”
Schuilt daar ook het belang voor onze sector?
“Ja, maar ook in de mogelijkheid tot zelfreflectie. Dat bepaalt voor mij ook het verschil tussen een goede sociaal agoog en iemand die gewoon zijn brood wil verdienen. Ik ga ervan uit dat als je voor zo’n carrière kiest, je gemotiveerd bent en nadenkt over waar je mee bezig bent. Dat leert digital storytelling je ook: constant nadenken over jouw positie als sociaal werker.”
“Digital storytelling dwingt je om te reflecteren over jouw rol als sociaal-cultureel werker.”
“Ik kom even terug op de story Parce que je suis une femme. Die vrouw wou absoluut dat de foto van haar verbrande rug in de montage kwam. Ze wil dat heel de wereld kan zien wat die man met haar gedaan heeft. Ik schrok er eerlijk gezegd van dat ze dat wou. Maar wij gaan voor digitale inclusie: we brengen de verhalen van de mensen en doen niet aan postproductie. We gaan dus ook niet zeggen dat bepaalde beelden niet mooi zijn of niet kunnen. In dit geval moest ik mijn rol als sociaal werker wel opnemen door haar te zeggen dat ze haar hoofd van de foto moest halen. Puur om zichzelf te beschermen. Zo laten die stories je constant reflecteren over wie je bent en wat jouw positie is. Heb ik te veel gedaan? Heb ik te weinig gedaan? Het gaat over jezelf constant verbeteren. Digital storytelling dwingt je daartoe. En dat zou een enorme verrijking zijn voor heel de sociaal-culturele sector.”
Wil je facilitator van een workshop digital storytelling worden? Neem dan zeker deel aan de opleiding van 1 tot 5 april 2019 in de lokalen van Socius. Meer info over het programma en de prijs bij veronique@maksvzw.org. Voor een overzicht van alle workshops en trainingen rond digital storytelling kan je kijken op maksvzw.org.
