ABC
sociaal-cultureel werk
Politiserend werken
Wat is politiserend werken?
Hoe kunnen we onze samenleving het best organiseren in de richting van een duurzame, inclusieve, rechtvaardige en democratische samenleving? Over deze vraag laten sociaal-cultureel werkers hun stem horen. Ze benoemen belemmeringen, stellen denkpatronen in vraag en formuleren alternatieven. Als democratische professionals dragen sociaal-cultureel werkers bij aan maatschappelijke en beleidsverandering. Dit zit in de kern van het sociaal-cultureel werk.
Politiserend werken gaat in de meest brede zin over alle interventies en praktijken die bijdragen aan het publieke meningsverschil over hoe we de samenleving inrichten. Het doel van deze praktijken: mensen uitnodigen en de samenleving uitdagen om zich te positioneren ten opzichte van bestaande ongelijkheden en te streven naar meer gelijkheid, democratie en duurzaamheid.
Deze kwesties zijn normatief en nooit af. Daarom kunnen ze op uiteenlopende momenten en via diverse fora en strategieën opnieuw ingevuld worden.
Verschillende invalshoeken
Sociaal-culturele organisaties hanteren een breed spectrum aan methoden en middelen om bij te dragen aan het publieke meningsverschil. Vaak combineren ze deze om vanuit verschillende invalshoeken toe te werken naar een meer rechtvaardige, democratische en inclusieve samenleving.
In het overwegen en ontwerpen van hun politiserende praktijken of interventies staan sociaal-cultureel werkers voor een aantal keuzes:
- Welke benadering kies ik? Trek ik de kaart van consensus of zoek ik conflict en tegenspraak op?
- Wat wil ik bereiken? Wil ik beleidsverandering of zet ik in op maatschappelijke verandering door van onderuit zaken in beweging te brengen?
- Spreek ik in naam van – of samen met – zij die nadelen ondervinden van hoe de samenleving ingericht is?
Verschillende niveaus
Processen van politisering kunnen zich afspelen op verschillende niveaus, die uiteraard met elkaar verbonden zijn en elkaar dus kunnen voeden en versterken.
Het meest in het oog springende niveau is het samenlevingsniveau. Het meningsverschil over hoe we de samenleving willen inrichten wordt dan publiek geëxpliciteerd. Het gaat om brede veranderingen die raken aan het middenveld, de markt, de politiek of de private levenssfeer of aan een combinatie van deze domeinen. Denk aan organisaties die willen inzetten op een betere work-life-balance door zowel de regelgeving door de overheid, de aanpak door werkgevers, als cultureel bepaalde opvattingen over arbeidsdeling in het gezin, te beïnvloeden.
Politisering kan ook vorm krijgen door de eigen logica’s van organisaties en instellingen te veranderen. Die logica’s bepalen wat binnen deze contexten ‘behoort en mogelijk is’. Door ze in vraag te stellen kan de ‘organisatiepolitiek’ opschuiven in de richting van een meer inclusieve, duurzame en democratische organisatie. Denk aan een organisatie die haar aanbod meer wil doen aansluiten bij onze superdiverse samenleving en bereid is om op alle niveaus het roer om te gooien om zo de toegang voor iedereen te verzekeren.
Politisering kan zich ten slotte ook afspelen in de alledaagse praktijk, waar ontmoeting de grondstof vormt van het sociaal-cultureel werk. Deze praktijken spelen zich af buiten de strikt private sfeer en kennen een doelgerichte en georganiseerde aanpak. Daardoor krijgen ze – hoe klein de ruimte ook is – een publiek karakter. Denk aan de vormingsgroep waarin gediscussieerd wordt over de rol van mantelzorgers in de gemeenschap.
Politisering in de praktijk
Kijk even mee hoe sociaal-cultureel werkers en hun organisaties deze keuzes in de praktijk brengen:
- Vaak zetten ze praktijken op die sensibiliseren en waarbij ze de publieke sfeer bewust of gevoelig maken voor een bepaalde kwestie. In 2022 verenigden ZIJkant en Wetopia 25 jongeren met heel verschillende achtergronden rond een stukje Brussel dat ze delen: het skatepark aan de Kapellekerk in de Marollen. Een plaats waar geen van hen zich echt vrij of veilig voelt. Samen bedachten ze hoe hun stad een meer inclusieve plek kon worden, voor henzelf, maar ook voor hun ouders, vrienden en buren.
- Anderen, zoals bijvoorbeeld Extinction Rebellion, kiezen uit een handelingsrepertoire van revolteren. Ze stellen openlijk de bestaande maatschappelijke orde in vraag en bepleiten structurele veranderingen.
- Femma experimenteerde in 2019 met de 30-urenwerkweek om iedereen de kans te geven om het leven in een eigen, evenwichtige mix vorm te geven.
- Er zijn ook heel wat voorbeelden van praktijken die gericht zijn op veranderingen in leefstijl. Iedereen kent wel Donderdag Veggiedag van EVA vzw of zag al eens een fietsplaatje hangen van 11.11.11: ‘Weer een auto minder’.
- Tot slot zien we meer en meer organisaties de handen in elkaar slaan om complexe maatschappelijke vraagstukken samen aan te gaan. Zo strijdt de Woonzaak voor een fundamenteel rechtvaardig woonbeleid in Vlaanderen.
Meer weten?
Je vindt hier meer informatie over ‘Politiserend werken’ en een pak inspirerende praktijken.