27
2023
Café Winket, een plek voor bezoekers aan de gevangenis
Rollen en functies, Sociaal-cultureel werken, Werken met groepen
Mee gestraft, maar warm onthaald
September 2021. Een kleine groep treft elkaar in een lokaal van Avansa Brugge. Negen mensen van zeven organisaties buigen zich over een nieuw idee: ‘het containerproject’. Het is een project dat nog even ruw en onafgewerkt is als de naam doet vermoeden. Maar de fundamenten zijn duidelijk: gevangenis, bezoekers, warm onthaal, ontmoeting … en een container natuurlijk.
Samen geven we dat experiment een kans. Een hele maand willen we met onze ‘container’ naast de gevangenis landen en er een gezellige plek bouwen voor bezoekers aan gedetineerde familieleden of vrienden. We gaan ervoor.
Van Container naar Winket
Vele vergaderingen en enkele subsidieaanvragen later zijn de contouren scherp. We bundelen onze expertise en smeden een programma in elkaar. Met een stevige rode draad: een warm onthaal voor bezoekers aan de gevangenis.
Uit onze brede achterban sprokkelen we een ploeg enthousiaste vrijwilligers. Onder de ervaren leiding van partner Thuisfront krijgen zij een opleiding op maat. De container krijgt de fraaie gedaante van De Belgiek, een oud lunapark dat verbouwd werd tot mobiele cultuurzaal met een podium, café en PA.
En het project krijgt een nieuwe naam: Café Winket. Een ‘winket’ is het kleine doorkijkluikje in een gevangenisdeur. Dat beeld spoort volledig met wat we willen doen: een brug slaan van buiten naar binnen.
Van 23 april tot 20 mei 2022 stonden we naast de Brugse gevangenispoort. Vier weken lang was Café Winket een warme plek waar bezoekers aan de gevangenis, de zogenaamde ‘naastbestaanden’, even op adem kwamen en hun verhaal kwijt konden aan een van de vele vrijwilligers. Met een kop koffie en een scheut begrip.
Naastbestaanden zijn eigenlijk een beetje mee-gevangen. We willen hen een warm onthaal geven. Daar is nood aan: na een lange reis, met een zwaar gemoed even op verhaal komen met een kop koffie.
Olivier Forges, Pax Christi, initiatiefnemer
Mee veroordeeld
Naastbestaanden. Dat zijn moeders, vaders, kinderen en partners van gedetineerden. In België gaat dat over tienduizenden mensen. Ze delen – psychologisch, sociaal en financieel – in de straf van hun naaste. Op bezoek gaan is voor velen een uitdaging. Vaak zijn ze uren onderweg, komen ze uitgeschud toe en moeten ze nog een hele poos wachten in een kille ruimte. Elke vorm van een warm onthaal, een simpel gesprek of luisterend oor ontbreekt.
Ik ken dat gebouw hier vanbinnen en vanbuiten. Maar elk bezoek blijft moeilijk. En wanneer ik buiten kom, voel ik me achtergelaten en alleen.
Rudy, naastbestaande
Een schrijnende situatie. Eén die maar al te vaak vergeten wordt. Met Winket gaven we een signaal. We creëerden een tijdelijke ‘tussenplek’ voor een warm onthaal: met onze gezellig-antieke Belgiek, een breed programma en een bende geëngageerde vrijwilligers. En koffie, veel koffie.
Drentelen over drempels
De eerste dagen trok ons café zich traag op gang. De drempel was laag, maar vroeg durf en doorzetting. En toch: na een eerste bezoekje volgde een tweede en al snel hadden we enkele vaste ‘klanten’. Met in hun kielzog: nieuwe mensen.
“Het went nooit”, vertelde Annick. “Ik word hier zo mistroostig van. Maar natuurlijk blijf ik mijn zoon bezoeken. En nu hier even ontladen… je kan je niet voorstellen hoeveel deugd dat doet.”
Ook vrijwilliger Hilde voelde dat: “Als je mensen ziet terugkeren – eerst weifelend, maar al snel op hun gemak – en we zitten te praten bij een tas koffie, dan denk ik: dit zou hier permanent moeten zijn. Er zijn veel zware verhalen, maar je voelt dat wat begrip en een luisterend oor veel betekenen.”
En we ontmoetten ook vele anderen. De dame, die elke (!) dag vanuit Duinkerke naar de Brugse gevangenis afzakt. De moeder met jonge kinderen die het moeilijk heeft. De buurtbewoner die zelf nog ‘gezeten’ heeft. Elk met een verhaal.
Hilde (vrijwilliger): Wanneer we hier samen praten met een koffie, dan denk ik: dit zou hier permanent moeten zijn.
Brug naar de burger
Het bezoekersonthaal vormde het kloppende hart van Café Winket. Binnen, in alle discretie, maar ook buiten. Want met het mooie zomerweer groeide geheel organisch een pop-up terras waar het heerlijk toeven was.
Maar we gingen breder. We reikten de hand naar buurtbewoners, gevangenispersoneel en het grote publiek met een sociaal-cultureel aanbod: De Kolonie, een film over het bushokje aan Merksplas waar enkel bezoekers aan de gevangenis op- en afstappen, de getuigenis van een jonge vrouw wiens vader jaren vast zat, een debat over alternatieve detentievormen, een tentoonstelling over de denkbeeldige tocht van enkele gedetineerden, straattheater, muziek, randanimatie en meer.
Café Winket was er voor iedereen. Er was ruimte voor ontmoeting en dialoog. Zo kweekten we voeling bij de buurt en burger voor de problematiek van de naastbestaanden.
We brachten burgers, vrijwilligers en buurtbewoners samen en organiseerden activiteiten zodat mensen even over hun ‘muur’ keken.
Olivier Forges, Pax Christi
De gevangenis omarmen
Dat bevestigde de mooie afsluiter. Op 20 mei verzamelden meer dan 150 mensen bij Winket. Naastbestaanden, Winketbezoekers, mensen die een film zagen of een debat volgden, de vrijwilligers, buurtbewoners, beambten uit de gevangenis, burgers met sympathie voor het project, lokale politici … Samen wandelden we rond de gevangenis. Een warme afsluitende ‘omhelzing’. De Brugse muziekband Ambrazar (what’s in a name…) omarmde mee, als schitterende fanfare.
We hoorden een pakkende getuigenis van een naastbestaande, de Brugse burgemeester beloofde mooie dingen voor een permanente onthaalplek en iedereen knoopte een geel lint met een boodschap aan het hekken van de gevangenis.
Eénmalig experiment of terugkerend evenement?
Dit smaakt naar meer. We gaan evalueren, herdefiniëren, opnieuw proberen… Café Winket heeft enkele stevige voren in het veld gesneden, maar die willen we nog verder uitdiepen en duurzaam bestendigen. Een permanente onthaalplek voor naastbestaanden, daar durven we van dromen.
Deze eerste editie van Café Winket was een gloednieuw experiment en een initiatief van Pax Christi, de Rode Antraciet, Brugge Plus, De Huizen, Thuisfront, Without Walls en Avansa regio Brugge, met de steun van Stad Brugge, De Warmste Week en het Project Dialoog.
Griet Provoost, educatief medewerker bij Avansa regio Brugge, schreef dit artikel voor Socius.
Foto’s: Avansa regio Brugge
