• Spring naar de hoofdnavigatie
  • Door naar de hoofd inhoud
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Socius.be

Steunpunt sociaal-cultureel

  • Twitter
  • Facebook
  • YouTube
  • Slideshare
  • Login
  • Start
  • Socius
    • Wat we doen
    • Hoe we het doen
    • Maak kennis met het Socius-team
    • Prijspolitiek
    • Zaalverhuur
  • Sector
    • Over de sector
    • Werksoorten
    • Organisaties
    • Vacatures
  • Decreet
  • Agenda
  • Nieuws
  • Blog
  • Kennis
    • Artikels
    • Tools
    • Publicaties
  • Contact

Chokri Ben Chikha: “Stereotypen kan je doorbreken”

26 februari 2019 door Bea Elskens

Vorige maand was Chokri Ben Chikha bij Socius voor een keynote in het kader van de medewerkersdag van Vormingplus. Chokri is historicus, theatermaker, acteur, docent en artistiek onderzoeker. Hij nam ons mee naar ons collectieve verleden en toonde hoe dat verleden onze manier van denken en handelen tot op vandaag bepaalt. Een heel persoonlijke uiteenzetting over stereotypering. En vooral: hoe je er komaf mee maakt.

Fascinatie voor stereotypen

Chokri Ben Chikha is gefascineerd door stereotypen. Die fascinatie ontstond voor een stuk door persoonlijke ervaringen op school. Hoe kwam het dat een van de mooiste meisjes verliefd werd op hem, ‘dienen bruine’, en niet op zijn Vlaamse buurjongen? En hoe reageer je als je daarop aangesproken wordt? Zeggen dat de andere jaloers is? Kwaad worden? Zeggen dat je het ook niet snapt?

Als kind werd hij ook getriggerd door een standbeeld in de buurt waar hij opgroeide. Heldendood voor de beschaving op de zeedijk in Blankenberge beeldt drie mensen af: luitenant Lippens en sergeant De Bruyne, beiden vermoord in Congo door de slavenhandelaars (lees: Arabieren). Aan hun voeten ligt een naakte zwarte vrouw. Wie is deze naamloze vrouw, vroeg Ben Chikha zich af. Want wie geen naam heeft, is geen mens. Zou een van de vele mensen die dagelijks op de zeedijk passeren zich ooit dezelfde vraag stellen? Kijk naar dit standbeeld en besef hoe stereotypen tot stand komen en in stand gehouden worden: de blanken, ‘onze helden’, de redders van de beschaving. Aan hun voeten een wulpse zwarte vrouw zonder naam en de Arabieren als slachters en dus barbaren.

https://socius.be/wp-content/uploads/2019/02/Chokri_stereotypering.mp3

Chokri Ben Chikha over Heldendood voor de beschaving

De term ‘stereotype’ – in zijn sociologische en psychologische betekenis – werd voor het eerst gebruikt in 1922 door de Amerikaanse journalist en columnist Walter Lippmann. Lippmann was van Joodse afkomst en werd in de jaren 20 geconfronteerd met zwaar antisemitisme. In zijn boek Zoo humain: de blijde terugkeer van de barbaar heeft Chokri het over “beelden in onze hoofden, oppervlakkigheden die het oordeel over de ‘ander’ beslechten, zonder dat die mens eraan te pas komt. Vooroordelen die de werkelijke ontmoeting in de weg staan”.

Het grootste deel van de tijd denken we in stereotypen. We kunnen niet anders.

Iedereen doet het

Het grootste deel van de tijd denken we in stereotypen. Iédereen doet het. We kunnen niet anders. Zonder stereotypes wordt onze omgeving veel te complex en is ze niet meer te vatten. In dit licht verwijst Chokri Ben Chikha naar twee manieren van denken: een snelle en een trage. Onze snelle manier van denken gebruiken we gedurende het grootste deel van de dag. Ze werkt automatisch en genereert voortdurend eerder oppervlakkige indrukken. Hierdoor vergt ze weinig inspanning. De tragere manier van denken houdt rekening met de context, met drijfveren, het perspectief van de ander en allerlei achtergrondinformatie. Die manier is dus veel complexer, kost moeite en ook tijd. Vergelijk het met wat Rudi Vranckx onlangs deed in de tv-reeks Voor de zonden van de vaders waarin hij IS-vrouwen en -kinderen een gezicht gaf. De zaak wordt plots veel complexer…

Stereotypen laten schuiven

Beseffen dat je vaak in stereotypen denkt is belangrijk. Of het nu over mannen of vrouwen gaat, Hollanders of Walen, arbeiders of CEO’s, … Het besef dat je stereotypen in beweging kan brengen, is minstens even belangrijk. Ben Chikha vertelt hoe hij aan de hand van toneelvoorstellingen strategieën ontwikkelde om stereotypen te laten schuiven. Verwarring zaaien en spelen met iconen en symbolen zijn er enkele van. Die strategieën past hij ook toe in de Waarheidscommissie. Deze productie creëerde hij naar aanleiding van wat hij de ‘zoo humain’ noemt: mensen uit exotische landen werden naar hier gehaald en tentoongesteld tijdens onder andere kermissen en expo’s. In een ‘zoo humain’ kijken we naar andere mensen in een kooi. Maar de kooi zit ook in onze gedachten: “wij zijn immers niet zo, wij staan boven deze ‘dierlijke, achterlijke’ mensen”.

https://socius.be/wp-content/uploads/2019/02/Chokri_villa-senegalais.mp3

Chokri Ben Chikha over Le Village Sénégalais

De drang naar voyeurisme, entertainment en definiëring van onze eigen identiteit ziet Ben Chikha vandaag terugkomen in nogal wat tv-programma’s die de verschillen spectaculariseren en waarbij de kijker zich superieur voelt. Een moderne menselijke zoo.

In een 'zoo humain' kijken we naar andere mensen in een kooi. Maar de kooi zit ook in onze gedachten.

In de Waarheidscommissie lopen fictie en realiteit door elkaar. Ben Chikha brengt zogenaamde afstammelingen van Senegalezen die in België stierven tijdens de wereldtentoonstelling van 1913 naar hier. Zij willen eerherstel voor hun overleden voorouders. Een commissie van historici, artiesten, experten en getuigen gaat na of het fenomeen van de ‘zoo humain’ en de stereotiepe beeldvorming die ermee gepaard gaat nog steeds actueel zijn.

https://socius.be/wp-content/uploads/2019/02/Chokri_OLV-Vlaanderen.mp3

Chokri Ben Chikha over de ‘zoo humain’

Dé waarheid bestaat niet

Verwarring zaaien. Spelen met beelden en symbolen. Verschillende gezichtspunten aan het woord laten. Luisteren naar de talloze kleine geschiedenissen van mensen naast de grote geschiedenis. En niet te vergeten: humor. Het zijn allemaal manieren om ons denken in beweging te zetten. Want dé waarheid bestaat niet en is steeds complex.

https://socius.be/wp-content/uploads/2019/02/Chokri_zoo-humain.mp3

Chokri Ben Chikha over Onze-Lieve-Vrouw van Vlaanderen

Ben Chikha moedigt de Vormingplus-medewerkers aan om niet bij de pakken te blijven zitten of machteloos achterover te leunen nu we allemaal het gevoel krijgen dat stereotypering en polarisering toenemen. Hij nodigt hen uit om verschillende waarheden met elkaar te laten botsen en op elkaar te laten inwerken. Om lef te hebben en te geloven in de eigen kracht.

Voel je aan in welke situatie of context een bepaald ‘verschil’ er wel of helemaal niet toedoet?

Een manier van kijken die hierbij kan helpen is kruispuntdenken of intersectioneel denken. Kruispuntdenken geeft erkenning aan het feit dat niemand eendimensionaal is. Je bent niet enkel Turk of Vlaming, man of vrouw, moslim of katholiek, persoon met of zonder beperking, … Iedereen heeft een gelaagde identiteit die ontstaat op een kruispunt van ervaringen en veel deelidentiteiten, zoals je afkomst, nationaliteit, leeftijd en gender. In een bepaalde context zal de ene deelidentiteit op de voorgrond treden of wil je er in tegendeel helemaal niet op aangesproken worden. In een andere context wil je gezien worden vanuit een ander aspect van je identiteit. Of juist niet. Daarom is het zo belangrijk om contexten goed te kunnen lezen: voel je aan in welke situatie of context een bepaald ‘verschil’ er wel of helemaal niet toedoet?

Bronnen

  • Ben Chikha Chokri. Zoo Humain. De blijde terugkeer van de barbaar. Leuven, Lannoo Campus, 2017.
  • Fatma Arikoglu, Sarah Scheepers, Ama Koranteng Kum. Intersectioneel denken: Handleiding voor professionelen die intersectionaliteit of kruispuntdenken in de eigen organisatie willen toepassen. Brussel, Ella vzw, 2015.

blog interculturaliteit

Lees ook

nieuws - 26/11/2019

Neos wint BSAE-award

nieuws - 12/02/2021

Vorming: diversiteit in je vrijwilligersteam

blog - 08/11/2019

Maak kennis met jouw nieuwe go-to-person en Deurnese ijsbeer: Silke

Over Bea Elskens

Bea Elskens was tot maart 2019 aanspreekpunt voor de Vormingplus-centra en coördineerde de inspanningen die Socius leverde op het vlak van ‘omgaan met verschil’.

  • E-mail
  • Tel: 02 215 27 08

Primaire Sidebar

Overzicht

  • Sociaal-cultureel werk moet ergens over gààn
  • Superdiversiteit
  • Inbound marketing voor nonprofits: vertel je verhaal
  • Growfunding/BXL
  • De communicatie­medewerker als contentmanager
  • Online campagnevoeren: Wat we kunnen leren van de Ice Bucket Challenge
  • 9 Tools voor kennismanagement – deel 1
  • 9 Tools voor kennismanagement – deel 2
  • Peer-to-peer in het sociaal-cultureel volwassenen­werk?
  • Solidariteit bevorderen via social media
  • Niet voor zwartkijkers: de SWO-ART
  • Een Facebookpagina voor je vereniging: 7 tips
  • Stilte! Een nieuw geluid
  • Leren van burger­initiatieven: ‘vitale coalities’
  • Trage vragen, oude verhalen
  • De kracht van je vereniging zit lokaal
  • Bottom-up werken met vrijwilligers
  • Ruimte voor initiatief
  • De kracht van een goed verhaal
  • Merhaba geeft holebi’s met migratieachtergrond een krachtige stem
  • Community of practice: professionals leren van elkaar
  • Wat drijft de innovator?
  • Afdelingsbegeleiding op maat
  • Van vrijwilligers­management naar betrokkenheids­management
  • Internationaal bewegings­werk: leer uit het verleden
  • Legale foto’s op je website
  • Voelschorten tackelen taboe rond dementie
  • Geef mee vorm aan de superdiverse samenleving
  • 1 miljoen Vlamingen zet zich vrijwillig in
  • De boer op met Voedselteams!
  • Vrijwilligerswerk: niet minder maar anders
  • AIF+: versterking in een wereld van diversiteit
  • Hoe lang leeft jouw beleidsplan?
  • Theater Tievo werkt aan een inclusieve samenleving
  • VtbKultuur brengt mensen samen met Planidoo
  • Leiderschap bij weerstand
  • Vrijwilligers, het DNA van Amnesty International
  • Van individu naar transitieambassadeur bij Vormingplus
  • Selfcity BXL: Brusselse burgerinitiatieven in beeld
  • Sleutelcompetenties voor een leven lang leren
  • Leiderschap als sleutel tot verandering in de superdiverse samenleving
  • Creatief omgaan met digitale technologie
  • Slim meten om je site te verbeteren
  • OefenSCHOLEN voor democratie
  • Dynamiek in groepen lezen
  • Dans als typologie voor de vrijwilligersorganisatie
  • Hallo politici slaat brug tussen burger en politiek
  • Sterke vrijwilligers door sterke communicatie
  • Delen en repareren met Netwerk Bewust Verbruiken
  • De rol van ‘etniciteit’ bij diversiteitsvraagstukken
  • Lobbyen bij de EU
  • Met welke freelancer ga jij in zee?
  • Drie toponderzoeken voor sterk sociaal-cultureel werk
  • Over educatie, verlangen en volwassenheid
  • Werken met talenten
  • Werken met tijdelijke ruimtes
  • Sociaal-cultureel werk in digitale transformatie
  • De gelukskaravaan
  • Sint-Pieters Deelt
  • Een blik achter de parlementaire schermen
  • Iedereen aan het roer: Commons Josaphat
  • De maatschappelijke oorzaken van burn-out
  • Marketing begint bij je missie
  • Samenwerken met de profit: de ethische code van FairFin
  • Als de supermarkt maar open blijft
  • Werken met ruimte in de stad
  • Cinemaximiliaan: woonkamer voor nieuwkomers
  • Timotheus vaart nieuwe wegen
  • Tips om vrijwilligers te waarderen
  • De ‘New Skills Agenda’
  • Vormingplus Waas-en-Dender gluurt bij de buren
  • Naar meer cultuurparticipatie met Pretloket
  • Peilen naar de impact van sociaal-culturele praktijken
  • De vier levensfasen van een afdeling
  • De 20 populairste berichten op je site
  • Denken vanuit de klant: werken met persona’s
  • Hoe lokale afdelingen en vrijwilligers inspireren?
  • ‘De coulissen’ en ‘de scene’: leven en werken in groepen
  • Van goed naar duurzaam medewerkersbeleid
  • Samen sterk
  • Bed, bad, brood en Bach?
  • Politiserend werken
  • In de voetsporen van ‘Van Gogh’
  • Prestatieverlies in groepen: hoe pak je het aan?
  • Loopt je communicatie volgens plan?
  • Groots denken over educatie
  • Het nieuwe leren 1 – Leren in de digitale samenleving
  • Succesvol begeleiden van veranderingsprocessen
  • Toestand vzw wint Ultima 2017 SCVW: 10 weetjes op een rij
  • De regio en de straat
  • Duurzaam denken over educatie
  • Het nieuwe leren 2 – Een gevarieerd leerlandschap
  • On the move
  • Het nieuwe leren 3 – De mechanismen van geconnecteerd leren
  • Motieven van vrijwilligers
  • Burgerinitiatieven in de participatiesamenleving
  • Het nieuwe leren 4 – software en platformen
  • “Eerst charmeren, dan attaqueren”
  • Het nieuwe leren 5 – Blended learning of online en offline combineren
  • In de juiste plooi: over patronen in groepen
  • Welke verandering heb jij voor ogen?
  • Een warm nest voor innoverende ideeën
  • Verander alles: Kempenaars bundelen de krachten
  • Je stakeholders betrekken
  • Missiegedreven vrijwilligersbeleid 1: bezield vrijwilligerswerk
  • Acht verschijningsvormen waartussen groepen balanceren
  • Wij- versus zij-denken en hoe eruit te geraken
  • De Maekerij: méér dan een hobbyclub
  • Over vroeger, morgen en nu
  • Missiegedreven vrijwilligersbeleid 2: visie op vrijwilligerswerk
  • Sharing is caring
  • Het nieuwe leren 6 – 7 gouden tips voor de lancering van je online cursus
  • Maak kennis met onze nieuwe collega
  • Waarom je nooit uit je woorden geraakt als je over groepen praat
  • Slapende reserves: een onethische hypotheek op onze dienstverlening?
  • David Troch: “slam poetry geeft je een frisse kijk op hoe je iets neerpent”
  • Guy Redig: “De sociaal-culturele sector heeft een identiteit nodig, een smoel”
  • Coachend leidinggeven is een basishouding, een attitude
  • Weg met de oude blanke man?
  • Zijn we in 2021 op weg naar échte Europese uitwisselingen?
  • In 2050 leren we om te werken én te leven
  • Genieten van de wijsheid van Paul Scheffer
  • 5 tips voor het opstellen van je beleidsplan
  • “Gebruik digital storytelling om mensen sociaal weerbaarder te maken”
  • 5 gouden tips voor nieuwkomers in het #SCVW
  • VIDEO-INTERVIEW: Pepijn Kennis over constructief activisme
  • Dit zijn de non-profit technologietrends van 2019
  • Maak kennis met onze nieuwe collega Paco
  • Chokri Ben Chikha: “Stereotypen kan je doorbreken”
  • Neemt jouw team deze 5 rollen op?
  • Zo maak je jouw organisatie ‘communicatieminded’
  • Afdelingsbegeleiding in 6 stappen
  • 5 lessen voor een digitale transformatie op maat van jouw publiek
  • Hoe kunnen we als middenveld het Europese beleid beïnvloeden?
  • Waarom je missie en visie ook je mantra moeten zijn
  • 3 waardevolle inzichten voor jouw bestuur
  • Rollen en functies: twee kanten van dezelfde medaille?
  • Moet je in onze sector wel een kwaliteits­handboek hebben?
  • Hallo micro: persoonlijke ver­halen uit super­divers Vlaan­deren
  • Stef Steyaert: “Onze democratie is niet in crisis, ze is in transitie”
  • Back to basics: luisteren naar je leden met ‘Sensemaker’
  • Mogen we je voorstellen aan onze nieuwe collega: Debbie
  • Maak kennis met onze nieuwe collega en Jack of all trades: Vincent
  • Mobiliseren met impact? Dit zijn de 10 tips van Climate Express
  • Ruben Mersch: “Nuance is veel sexyer dan de steriliteit van het grote gelijk”
  • Maak kennis met jouw nieuwe go-to-person en Deurnese ijsbeer: Silke
  • Mogen we je voorstellen aan onze nieuwe goedlachse collega: Nele
  • Tine Hens en Koert Debeuf laten in hun brieven kijken
  • Ik wil echt voorbij die ‘witte tranen’ geraken
  • Wat we van MAVEP kunnen leren over hoe we onze vrijwilligers waarderen
  • Zo ga je als organisatie bewust om met verandering
  • Investeren in een sociaal-cultureel project? Dat kan met een cultuurkrediet
  • Video: Fred Dhont over cultuureducatie
  • Een straffe praktijkbeschrijving: Over ‘t leven
  • We gaan op Erasmus en nemen mee …
  • HOW-TO: in 7 stappen succesvol een webinar organiseren
  • Webinar: Impactgedreven werken met ‘Theory of Change’
  • Liefde is … samen eten bij Cultureghem en De Ruimtevaart
  • Telewerken: tips en tricks
  • Jouw digitale gereedschapskist om samen te werken en te communiceren
  • Video & chat: welk platform moet ik kiezen?
  • Webinar: ‘Welk platform kiezen?’
  • Help! Mijn site is gehackt
  • Webcast: subsidieregelingen voor sociaal-culturele projecten
  • Hoe veilig is Zoom?
  • Samenwerken met andere organisaties: yay or nay?
  • Podcastgalore: wat de afwas me leerde over interculturaliteit
  • Corona: brandstof voor politiserend werken
  • 9 tips voor meer interactie in je virtueel vormingslokaal
  • Marit Ginevro: “Brave meisjes komen in de hemel, stoute meisjes overal”
  • Nieuwe vormen van verenigen: pionieren op een scharniermoment
  • Hoe kunnen gemeenten lokale burgerinitiatieven laten bloeien?
  • “Diversiteitscommunicatie is eigenlijk normaliteitscommunicatie: het hoort zo te zijn”
  • Videoreeks: een handelingskader om politiserend te werken
  • Briefwisseling Anya Topolski en Mark Elchardus over waarden en normen
  • Ode aan de sociaal-cultureel werker
  • AAN TAFEL MET ONZE MINISTER VAN CULTUUR
  • VIDEOREEKS: een nieuwe wereld na corona?
  • Zoomdebat: politisering in de strijd tegen racisme
  • Video-interview: Chantal Mouffe over de radicale democratie
  • Gratis replay: Hoe stel je je kritisch op tegenover Siri en Alexa?
  • Video-interview: waarom zwijgen geen optie is
  • Pulse neemt je mee op digitale praktijksafari bij Hof van Busleyden
  • Een cultureel vaccin voor de Oostendse woonzorgcentra
  • Betül Demirkoparan: “Theekransjes zijn leuk maar je mentaliteit is het belangrijkste, niet wat je eet of drinkt”
  • Amani El Haddad: “De persoonlijke banden in onze sector tonen dat sociaal-cultureel werk meer is dan wérk”
  • Els Vrints: “Als mensen zich gehoord zien, gebeurt er iets magisch”
  • Simon Luyts: “Laten we de coronacrisis gebruiken als hefboom voor verandering”
  • Maak kennis met deze ‘newbies’ binnen het decreet sociaal-cultureel werk
  • Spanningen in je team? Zo ga je ermee om
  • Welkom Joren!
  • Mogen we je voorstellen aan onze nieuwe collega: Zé Vandenhoeck
  • Van betrokkenheid naar vrijwillige actie in 3 bewegingen

Vormingsaanbod decreet

  • Geen evenementen

Footer

Over socius

  • Wat we doen
  • Wat we doen
  • Hoe we het doen
  • Bestuur
  • Maak kennis met het Socius-team
  • Prijspolitiek
  • Contact

Over deze website

  • Registreren
  • Inloggen
  • Vacaturebank
  • Vacature plaatsen
  • Gebruiksvoorwaarden & copyright
  • Privacyverklaring
  • Socius netwerklogin

Ook van ons

  • veranderalles.be
  • prettiggeleerd.be
  • Twitter
  • Facebook
  • LinkedIn
  • Slideshare
  • YouTube
Creative Commons Licentie

© 2021 · Socius - Steunpunt Sociaal-cultureel Werk · Sainctetelettesquare 19, 1000 Brussel · welkom@socius.be · 02 215 27 08