In het nieuwe decreet voor het sociaal-cultureel volwassenenwerk gaat een van de beoordelingselementen over ‘de toepassing van de principes van goed bestuur’. De memorie van toelichting verwijst naar de ‘‘Vlaamse Code voor Cultural Governance van het Bilsen Fonds’. Wat betekent goed bestuur voor jouw organisatie?

De principes

Bestuursorganen moeten voldoen aan vijf principes:

• Rol en bevoegdheden dienen om missie en doelen te realiseren;
• Bestuursorganen leggen verantwoording af aan elkaar volgens het principe “checks and balances”;
• Ze werken transparant en informeren elkaar;
• Ze erkennen het belang van stakeholders, onder meer bij strategische beslissingen;
• Ze zijn zorgvuldig samengesteld in relatie tot wat hierboven is opgesomd.

De code Cultural Governance werkt volgens het ‘comply or explain’-principe. Dat is een aanpak waarbij organisaties mogen kiezen of ze zich al dan niet aan de code houden, zolang ze deze keuze verantwoorden. Maar het uitvoeringsbesluit gaat een stap verder. Het vertaalt een aantal principes naar evaluatie- en beoordelingscriteria. Zo moet een organisatie vanuit haar missie en doelen:

• aangeven hoe ze transparantie en verantwoording van en in haar bestuur organiseert;
• expliciteren wat de samenstelling, rol en bevoegdheden van de bestuursorganen zijn;
• aangeven hoe interne en externe stakeholders betrokken zijn in strategische beslissingen;
• aantonen hoe ze de principes van goed bestuur toepast en verbetert.

Eigenlijk zijn de principes van goed bestuur zo vanzelfsprekend dat de meeste sociaal-culturele organisaties er zich van bewust zijn en ze, in meer of mindere mate, uit zichzelf toepassen. Je kan als sociaal-culturele organisatie er onmogelijk niet mee bezig zijn, aangezien het een belangrijk kwaliteitsaspect van de leiding van je organisatie betreft.

De vijf principes zijn uitgewerkt in 25 aanbevelingen. Je vindt ze beknopt in de presentatie van de workshop goed bestuur of uitgebreid in de code zelf.

Wanneer je in deze 25 aanbevelingen duikt, merk je dat er nog veel groeimogelijkheden zijn binnen je bestuursorganen. Het helpt om je bestuurders eens een zelftest te laten doen met de bestuursbarometer. Deze checklist geeft je snel een eerste zicht op hoe ver je organisatie staat op het vlak van goed bestuur en helpt je te bepalen welke thema’s prioritair aangepakt moeten worden. Maak van de bespreking van de resultaten een agendapunt op de Raad van Bestuur en formuleer meteen samen een groeipad.

Checks and balances

De verschillende bestuursorganen – algemene vergadering, raad van bestuur, dagelijks bestuur, voorzitter en directie – houden toezicht op elkaar en de werking van de organen en structuren van de organisatie. In een proces van wederzijdse controle en evenwicht informeren ze elkaar en leggen ze verantwoording af voor hun keuzes en beslissingen.

Meestal zijn de bestuurders in sociaal-culturele organisaties vrijwilligers. Veel aspecten van wat in een vrijwilligersbeleid wordt uitgewerkt, is ook van toepassing op de leden van de bestuursorganen. Dat zou bijvoorbeeld kunnen gaan over het waarderen van vrijwilligers. In bestuursorganen kan dat ook betekenen dat je de leden begeleidt of coacht bij complexe dossiers.

Stakeholders

Stakeholders of belanghebbenden zijn mensen, groepen of organisaties die belang hebben bij (de toekomst van) de organisatie. Stakeholders zijn dus ieder individu, iedere informele of formele groep of organisatie die de toekomst van de organisatie kan of wil beïnvloeden, of die erdoor beïnvloed wordt.

Er zijn interne en externe stakeholders. Interne stakeholders zijn in de eerste plaats de eigen medewerkers, zoals personeelsleden, vrijwillige medewerkers, freelancers en bestuursleden.
Externe stakeholders zijn mensen of groepen die buiten de organisatie staan of er tenminste niet dagelijks bij betrokken zijn: verenigingsleden, deelnemers aan activiteiten, kortom “klanten”.

De betekenis van de stakeholders voor je organisatie valt niet te onderschatten en dat blijkt ook uit het nieuwe decreet. Wil je een stevig draagvlak en continuïteit bij de realisatie van je doelen uitwerken, dan is de betrokkenheid van je stakeholders een voorwaarde voor succes. Dit kan je onder meer realiseren door met hen te communiceren (bijvoorbeeld met nieuwsbrieven) en hen regelmatig te raadplegen (bijvoorbeeld door bevragingen).

Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO)

Eén van de 25 aanbevelingen bij de rol en bevoegdheden van bestuursorganen is “De bestuursorganen reflecteren op regelmatige basis over de principes van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen en integreren deze principes in de visie van de organisatie”.

Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) is de verantwoordelijkheid van een organisatie voor de effecten van haar besluiten en activiteiten op maatschappij en milieu door transparant en ethisch gedrag (Bron: ISO 26000). Dat houdt in dat organisaties aandacht voor mensenrechten, consumentenbelangen en sociale, ethische en milieukwesties in hun activiteiten en strategie integreren in nauwe samenwerking met hun stakeholders om:

• zoveel mogelijk gedeelde waarde te creëren voor hun stakeholders en de samenleving als geheel;
• mogelijke negatieve effecten op te sporen, te voorkomen en te verminderen.

Mag het wat meer zijn?

Maatschappelijk verantwoorde organisaties streven naar duurzame ontwikkeling die gestoeld is op drie pijlers: people, planet, profit. De drie dimensies beïnvloeden elkaar, vullen elkaar aan en komen soms met elkaar in conflict. Het zoeken naar een evenwicht is één van de grote uitdagingen in MVO. Die spanning evolueerde inmiddels tot de vijf P’s aan de basis van de SDG’s (Duurzame ontwikkelingsdoelen): People, Prosperity, Planet, Peace, Partnership of Mensen, Welvaart, Planeet, Vrede, Partnerschap.

Indien je reeds hoog scoort bij de meeste aspecten van goed bestuur dan vind je onder deze aanbeveling uitstekende inspiratie om dat goed bestuur maatschappelijk te verankeren in een continu verbeterproces. Een inspirerende start om dit aan te pakken kan met behulp van een MVO-scan.