• Spring naar de hoofdnavigatie
  • Door naar de hoofd inhoud
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Socius.be

Steunpunt sociaal-cultureel

  • Twitter
  • Facebook
  • YouTube
  • Slideshare
  • Login
  • Start
  • Socius
    • Wat we doen
    • Hoe we het doen
    • Maak kennis met het Socius-team
    • Prijspolitiek
    • Zaalverhuur
  • Sector
    • Over de sector
    • Werksoorten
    • Organisaties
    • Vacatures
  • Decreet
  • Agenda
  • Nieuws
  • Blog
  • Kennis
    • Artikels
    • Tools
    • Publicaties
  • Contact

Hoe kunnen gemeenten lokale burgerinitiatieven laten bloeien?

23 september 2020 door Gie Van den Eeckhaut

Lokale burgerinitiatieven schieten bij wijlen als paddenstoelen uit de grond. Niet altijd vinden ze in hun lokale bestuur de grootste supporter of de juiste partner. Niet altijd is het lokale bestuur goed toegerust om een gezonde voedingsbodem voor burgerinitiatieven te creëren. Reden genoeg om na te denken over wat een lokaal bestuur kan doen om burgerinitiatieven te laten bloeien. En dat is exact wat we gisteren deden tijdens ons inspiratiemoment in HAL 5.

Een bonte verzameling van lokale ambtenaren, sociaal-cultureel werkers en andere geïnteresseerden proefden van een aantal inspirerende voorbeelden zoals HAL 5 in Kessel-Lo, de ASIAT-site in Vilvoorde en het Buurtbudget in Arendonk. Daarnaast schotelden we de aanwezigen vijf kwesties voor die we in deze blog aansnijden.

Het nieuwe burgeren

Lokale besturen kunnen dagelijks vaststellen dat burgers in beweging zijn. Ze zijn tot veel bereid én ze doen van alles in de tussenruimte tussen overheid en leefwereld. Er wordt vandaag niet zozeer gedacht vanuit klassieke ideologieën, maar er wordt ‘gehandeld’ om een probleem of uitdaging aan te pakken.

Lokaal spelen zich zoekprocessen af, waarin burgers het initiatief en het eigenaarschap opnemen. We kunnen dan ook met recht en reden spreken over ‘het nieuwe burgeren’: burgerschap is niet langer enkel een status, burgeren is een werkwoord, verbonden met actie en eigenaarschap. Het is iets doen voor het goede samenleven.

“Burgeren is een werkwoord, verbonden met actie en eigenaarschap.”

Veel van wat die burgers ondernemen, laat zich niet vanzelfsprekend vangen in de klassieke aanpak van gemeenten. Toch is er heel vaak welwillendheid vanwege lokale besturen en hun administraties: ze zien deze initiatieven graag gebeuren. Want ze dragen bij tot de kerntaak van een gemeente: zorg dragen voor de kwaliteit van het samenleven en van de gedeelde ruimte. Gemeenten zijn zich bewust van de veranderingen die zich aandienen en zijn op zoek naar hoe ze zich kunnen opstellen in dit voor hen nog maar weinig ontgonnen veld.

De vijf kwesties voor lokale besturen

Wil je als lokaal bestuur sterker inzetten op een tussenruimte waarbinnen burgerinitiatieven kunnen gedijen? Dan zijn er vijf kwesties die een overweging en een debat waard zijn. Ze kunnen leiden tot meer bewuste keuzes en een meer gerichte aanpak. Tegelijk vragen ze pragmatische oplossingen en praktische tools.

1. Zorgvuldig verbinding maken

Als een lokaal bestuur wil bijdragen aan de bloei van burgerinitiatieven in die tussenruimte, moet het zorgvuldig verbinding maken met een heel diverse en losse verzameling lokale spelers. In de toekomst zullen nieuwe relatievormen zich moeten ontwikkelen, gericht op ‘samenwerking’ en wederzijds respect voor elkaars rol en initiatief.

Dit veronderstelt dat de ene niet de uitvoerder is van het beleid of de ambitie van de ander, maar dat er vertrokken wordt van een wit blad of van een gedeelde ambitie. Waar burgers het initiatief nemen en het eigenaarschap kunnen behouden in relatie tot de overheid, kunnen sterke burgerschapspraktijken ontwikkeld worden. Van een gemeentebestuur (politici én ambtenaren) vergt dit een aanpak gestoeld op een grondhouding van vertrouwen, erkenning en bemoediging.

“Waar burgers het initiatief nemen en het eigenaarschap kunnen behouden in relatie tot de overheid, kunnen sterke burgerschapspraktijken ontwikkeld worden.”

Een speciale plek in de relatie tussen bestuur en tussenruimte kan worden weggelegd voor de ‘pivoterende ambtenaar’. We kennen het beeld van de pivoterende basketbalspeler die om een voetfout te vermijden met de bal in de hand één voet zoveel mag verplaatsen als hij wil, zolang hij de andere maar ter plekke laat staan. Zo kan hij de bal in alle richtingen doorspelen en een blik houden op de volle breedte van het speelveld.

Dat is exact wat gemeentebesturen kunnen doen: één of enkele ambtenaren laten ‘pivoteren’. Eén voet binnen de administratie, dicht bij de bestuurders. En de andere voet vrij bewegend al naargelang de relaties en initiatieven die zich ontwikkelen in de tussenruimte.

“Een pivoterende ambtenaar mobiliseert het sociaal kapitaal dat in een gemeenschap aanwezig is.”

Een pivoterende ambtenaar kan vanuit zijn vele contacten in de tussenruimte in dialoog gaan met de interne diensten van de gemeente om te onderhandelen, te bemiddelen en om dingen gedaan te krijgen in functie van wat burgers nodig hebben. Hij kan een belangrijke brugfiguur zijn naar de bestuurders die beleidsbeslissingen moeten nemen: verduidelijken, achtergrond geven, perspectieven bieden. Zo mobiliseert hij het sociaal kapitaal dat in een gemeenschap aanwezig is.

2. De dynamiek van doén versterken

Typisch voor de nieuwste generatie burgerinitiatieven is dat ze vaak letterlijk iets doen: concreet en tastbaar. Ze wachten niet tot de overheid het kader schept: ze ondernemen, steken de handen uit de mouwen om te realiseren wat ze belangrijk vinden. Zo wordt snel ontdekt wat werkt en wat niet en hoe dingen kunnen verbeteren en groeien.

“Typisch voor de nieuwste generatie burgerinitiatieven is dat ze letterlijk iets doén.”

Het komt er dus op aan om die dynamiek van doen te ondersteunen en versterken. Om condities te scheppen die zo weinig mogelijk belemmeringen opwerpen tussen bedenken en doen. Om experiment en initiatief zoveel en zo open mogelijk te faciliteren. Kort op de bal.

3. Samen de tussenruimte beheren

De eerste vraag die zich hier stelt: welke initiatieven of noden kunnen opgenomen worden door burgers in de tussenruimte en welke vallen onder de verantwoordelijkheid van de overheid? Voor welke kwesties willen en kunnen lokale besturen zelf de regie opnemen en op welke gebieden willen ze een ondersteunende rol spelen ten aanzien van initiatieven van burgers? Deze dialoog voeren binnen het beleid maar ook met burgers kan hierover duidelijkheid scheppen.

Ten tweede is er de vaststelling dat heel wat burgerinitiatieven niet passen binnen de bestaande participatiearrangementen in de tussenruimte. Niet binnen de adviesraden en niet in de bestaande subsidiereglementen. Vandaar dat ze moeten rekenen op eerder informele kanalen: ambtenaren of politici persoonlijk aanspreken, een beroep doen op bestaande verenigingen of organisaties om toegang te krijgen tot het bestuur. Is dit het moment om het participatielandschap op lokaal niveau grondig te hertekenen?

4. Regelen en recht doen aan het verschil

Het gelijkheidsbeginsel (‘égalité’) is sinds de Franse Revolutie één van de fundamenten van onze democratie. Elke burger krijgt van de overheid een gelijke behandeling en toegang tot gelijke rechten in gelijke gevallen. Op lokaal niveau betekent dit vaak dat relaties met burgers en de ondersteuning van initiatieven moeten passen binnen reglementen of welomschreven participatiearrangementen. Voor iedereen gelijk.

Maar voor nieuwe burgerinitiatieven kunnen deze regels een hinderpaal zijn, waardoor de toegang tot ondersteuning bemoeilijkt wordt. Voor lokale besturen die willen inzetten op een lokale burgerdynamiek kan de bestaande reglementenpolitiek dus een flink remmende factor zijn.

“Voor lokale besturen die willen inzetten op een lokale burgerdynamiek kan de bestaande reglementenpolitiek een remmende factor zijn.“

Elke gemeente kan de bestaande reglementen grondig screenen vanuit de vraag of ze voldoende toegerust zijn om nieuwe initiatieven met onuitgegeven vormen mogelijk te maken. Aanpassingen kunnen volgen om zo minder drempels op te werpen.

5. Legitimeren en de toegang verruimen

Het lokale bestuur hoeft als legitieme vertegenwoordiging van alle burgers niet voor alle particuliere initiatieven een faciliterende rol te spelen: het kan zijn ondersteuning ook verbinden aan voorwaarden die ondernemende burgers sturen in de richting van het algemeen belang.

Een voorwaarde voor ondersteuning kan zijn of er werkelijk een maatschappelijke meerwaarde voor een voldoende brede groep van burgers wordt gecreëerd – voldoende om ook publieke ondersteuning te kunnen verantwoorden. Minstens twee criteria kunnen daarbij als maatstaf dienen:

  • Een bestuur kan oog hebben voor de representativiteit van zich ontwikkelende burgerinitiatieven: weerspiegelen de initiatiefnemers in voldoende mate de gemeenschap waarvoor ze het burgerinitiatief opzetten?
  • Het tweede criterium is misschien nog belangrijker: is de toegang voldoende ruim en open zodat iedereen die een belang heeft bij het initiatief ook betrokken kan raken? Anders gezegd: zijn er geen onredelijke uitsluitingsmechanismen waardoor bijvoorbeeld burgers van diverse origine of vanuit diverse kansengroepen geen toegang krijgen?

De democratie staat nooit stil

Het boeiende aan de lokale democratie is dat zij voortdurend in verandering en ontwikkeling is. Dat zij altijd voor nieuwe uitdagingen staat en dus nooit ‘af’ is. In de bovenstaande leidraad voor reflectie schuilt voor alle duidelijkheid geen definitief antwoord of ideaalbeeld. Het is niet meer dan een kader voor overweging en gesprek om telkens opnieuw als lokaal bestuur een antwoord te bieden op de uitdagingen die zich lokaal stellen. En we weten nu al dat met elk antwoord dat een lokaal bestuur biedt, zich nieuwe uitdagingen zullen stellen. Mooi toch?

Op zoek naar extra handvatten? Lees dan zeker het volledige artikel Take five: hoe kunnen gemeenten lokale burgerinitiatieven laten bloeien? Of blader eens door de presentatie van ons inspiratiemoment in HAL 5.

Inspiratiemoment ‘Burgerinitiatieven laten bloeien’ – 22 september 2020 from Socius – Steunpunt Sociaal-cultureel werk vzw

blog burgerinitiatieven

Lees ook

tools - 20/10/2014 Foto: Koen Broos iov. Socius

Burgerinitiatieven versterken

blog - 10/02/2016 Foto: Gwenael-Piaser-Lic.CreativeCommons

Selfcity BXL: Brusselse burgerinitiatieven in beeld

blog - 19/09/2017 Foto: Socius vzw

Burgerinitiatieven in de participatiesamenleving

Over Gie Van den Eeckhaut

Gie legt met plezier het nieuwe decreet sociaal-cultureel volwassenenwerk aan je uit. Maar ook maatschappelijk innoveren en groepsdynamica blijven hem boeien. Gie is daarnaast aanspreekpunt voor de gespecialiseerde vormingsinstellingen.

  • E-mail
  • Tel: 02 215 27 08

Primaire Sidebar

Overzicht

  • Sociaal-cultureel werk moet ergens over gààn
  • Superdiversiteit
  • Inbound marketing voor nonprofits: vertel je verhaal
  • Growfunding/BXL
  • De communicatie­medewerker als contentmanager
  • Online campagnevoeren: Wat we kunnen leren van de Ice Bucket Challenge
  • 9 Tools voor kennismanagement – deel 1
  • 9 Tools voor kennismanagement – deel 2
  • Peer-to-peer in het sociaal-cultureel volwassenen­werk?
  • Solidariteit bevorderen via social media
  • Niet voor zwartkijkers: de SWO-ART
  • Een Facebookpagina voor je vereniging: 7 tips
  • Stilte! Een nieuw geluid
  • Leren van burger­initiatieven: ‘vitale coalities’
  • Trage vragen, oude verhalen
  • De kracht van je vereniging zit lokaal
  • Bottom-up werken met vrijwilligers
  • Ruimte voor initiatief
  • De kracht van een goed verhaal
  • Merhaba geeft holebi’s met migratieachtergrond een krachtige stem
  • Community of practice: professionals leren van elkaar
  • Wat drijft de innovator?
  • Afdelingsbegeleiding op maat
  • Van vrijwilligers­management naar betrokkenheids­management
  • Internationaal bewegings­werk: leer uit het verleden
  • Legale foto’s op je website
  • Voelschorten tackelen taboe rond dementie
  • Geef mee vorm aan de superdiverse samenleving
  • 1 miljoen Vlamingen zet zich vrijwillig in
  • De boer op met Voedselteams!
  • Vrijwilligerswerk: niet minder maar anders
  • AIF+: versterking in een wereld van diversiteit
  • Hoe lang leeft jouw beleidsplan?
  • Theater Tievo werkt aan een inclusieve samenleving
  • VtbKultuur brengt mensen samen met Planidoo
  • Leiderschap bij weerstand
  • Vrijwilligers, het DNA van Amnesty International
  • Van individu naar transitieambassadeur bij Vormingplus
  • Selfcity BXL: Brusselse burgerinitiatieven in beeld
  • Sleutelcompetenties voor een leven lang leren
  • Leiderschap als sleutel tot verandering in de superdiverse samenleving
  • Creatief omgaan met digitale technologie
  • Slim meten om je site te verbeteren
  • OefenSCHOLEN voor democratie
  • Dynamiek in groepen lezen
  • Dans als typologie voor de vrijwilligersorganisatie
  • Hallo politici slaat brug tussen burger en politiek
  • Sterke vrijwilligers door sterke communicatie
  • Delen en repareren met Netwerk Bewust Verbruiken
  • De rol van ‘etniciteit’ bij diversiteitsvraagstukken
  • Lobbyen bij de EU
  • Met welke freelancer ga jij in zee?
  • Drie toponderzoeken voor sterk sociaal-cultureel werk
  • Over educatie, verlangen en volwassenheid
  • Werken met talenten
  • Werken met tijdelijke ruimtes
  • Sociaal-cultureel werk in digitale transformatie
  • De gelukskaravaan
  • Sint-Pieters Deelt
  • Een blik achter de parlementaire schermen
  • Iedereen aan het roer: Commons Josaphat
  • De maatschappelijke oorzaken van burn-out
  • Marketing begint bij je missie
  • Samenwerken met de profit: de ethische code van FairFin
  • Als de supermarkt maar open blijft
  • Werken met ruimte in de stad
  • Cinemaximiliaan: woonkamer voor nieuwkomers
  • Timotheus vaart nieuwe wegen
  • Tips om vrijwilligers te waarderen
  • De ‘New Skills Agenda’
  • Vormingplus Waas-en-Dender gluurt bij de buren
  • Naar meer cultuurparticipatie met Pretloket
  • Peilen naar de impact van sociaal-culturele praktijken
  • De vier levensfasen van een afdeling
  • De 20 populairste berichten op je site
  • Denken vanuit de klant: werken met persona’s
  • Hoe lokale afdelingen en vrijwilligers inspireren?
  • ‘De coulissen’ en ‘de scene’: leven en werken in groepen
  • Van goed naar duurzaam medewerkersbeleid
  • Samen sterk
  • Bed, bad, brood en Bach?
  • Politiserend werken
  • In de voetsporen van ‘Van Gogh’
  • Prestatieverlies in groepen: hoe pak je het aan?
  • Loopt je communicatie volgens plan?
  • Groots denken over educatie
  • Het nieuwe leren 1 – Leren in de digitale samenleving
  • Succesvol begeleiden van veranderingsprocessen
  • Toestand vzw wint Ultima 2017 SCVW: 10 weetjes op een rij
  • De regio en de straat
  • Duurzaam denken over educatie
  • Het nieuwe leren 2 – Een gevarieerd leerlandschap
  • On the move
  • Het nieuwe leren 3 – De mechanismen van geconnecteerd leren
  • Motieven van vrijwilligers
  • Burgerinitiatieven in de participatiesamenleving
  • Het nieuwe leren 4 – software en platformen
  • “Eerst charmeren, dan attaqueren”
  • Het nieuwe leren 5 – Blended learning of online en offline combineren
  • In de juiste plooi: over patronen in groepen
  • Welke verandering heb jij voor ogen?
  • Een warm nest voor innoverende ideeën
  • Verander alles: Kempenaars bundelen de krachten
  • Je stakeholders betrekken
  • Missiegedreven vrijwilligersbeleid 1: bezield vrijwilligerswerk
  • Acht verschijningsvormen waartussen groepen balanceren
  • Wij- versus zij-denken en hoe eruit te geraken
  • De Maekerij: méér dan een hobbyclub
  • Over vroeger, morgen en nu
  • Missiegedreven vrijwilligersbeleid 2: visie op vrijwilligerswerk
  • Sharing is caring
  • Het nieuwe leren 6 – 7 gouden tips voor de lancering van je online cursus
  • Maak kennis met onze nieuwe collega
  • Waarom je nooit uit je woorden geraakt als je over groepen praat
  • Slapende reserves: een onethische hypotheek op onze dienstverlening?
  • David Troch: “slam poetry geeft je een frisse kijk op hoe je iets neerpent”
  • Guy Redig: “De sociaal-culturele sector heeft een identiteit nodig, een smoel”
  • Coachend leidinggeven is een basishouding, een attitude
  • Weg met de oude blanke man?
  • Zijn we in 2021 op weg naar échte Europese uitwisselingen?
  • In 2050 leren we om te werken én te leven
  • Genieten van de wijsheid van Paul Scheffer
  • 5 tips voor het opstellen van je beleidsplan
  • “Gebruik digital storytelling om mensen sociaal weerbaarder te maken”
  • 5 gouden tips voor nieuwkomers in het #SCVW
  • VIDEO-INTERVIEW: Pepijn Kennis over constructief activisme
  • Dit zijn de non-profit technologietrends van 2019
  • Maak kennis met onze nieuwe collega Paco
  • Chokri Ben Chikha: “Stereotypen kan je doorbreken”
  • Neemt jouw team deze 5 rollen op?
  • Zo maak je jouw organisatie ‘communicatieminded’
  • Afdelingsbegeleiding in 6 stappen
  • 5 lessen voor een digitale transformatie op maat van jouw publiek
  • Hoe kunnen we als middenveld het Europese beleid beïnvloeden?
  • Waarom je missie en visie ook je mantra moeten zijn
  • 3 waardevolle inzichten voor jouw bestuur
  • Rollen en functies: twee kanten van dezelfde medaille?
  • Moet je in onze sector wel een kwaliteits­handboek hebben?
  • Hallo micro: persoonlijke ver­halen uit super­divers Vlaan­deren
  • Stef Steyaert: “Onze democratie is niet in crisis, ze is in transitie”
  • Back to basics: luisteren naar je leden met ‘Sensemaker’
  • Mogen we je voorstellen aan onze nieuwe collega: Debbie
  • Maak kennis met onze nieuwe collega en Jack of all trades: Vincent
  • Mobiliseren met impact? Dit zijn de 10 tips van Climate Express
  • Ruben Mersch: “Nuance is veel sexyer dan de steriliteit van het grote gelijk”
  • Maak kennis met jouw nieuwe go-to-person en Deurnese ijsbeer: Silke
  • Mogen we je voorstellen aan onze nieuwe goedlachse collega: Nele
  • Tine Hens en Koert Debeuf laten in hun brieven kijken
  • Ik wil echt voorbij die ‘witte tranen’ geraken
  • Wat we van MAVEP kunnen leren over hoe we onze vrijwilligers waarderen
  • Zo ga je als organisatie bewust om met verandering
  • Investeren in een sociaal-cultureel project? Dat kan met een cultuurkrediet
  • Video: Fred Dhont over cultuureducatie
  • Een straffe praktijkbeschrijving: Over ‘t leven
  • We gaan op Erasmus en nemen mee …
  • HOW-TO: in 7 stappen succesvol een webinar organiseren
  • Webinar: Impactgedreven werken met ‘Theory of Change’
  • Liefde is … samen eten bij Cultureghem en De Ruimtevaart
  • Telewerken: tips en tricks
  • Jouw digitale gereedschapskist om samen te werken en te communiceren
  • Video & chat: welk platform moet ik kiezen?
  • Webinar: ‘Welk platform kiezen?’
  • Help! Mijn site is gehackt
  • Webcast: subsidieregelingen voor sociaal-culturele projecten
  • Hoe veilig is Zoom?
  • Samenwerken met andere organisaties: yay or nay?
  • Podcastgalore: wat de afwas me leerde over interculturaliteit
  • Corona: brandstof voor politiserend werken
  • 9 tips voor meer interactie in je virtueel vormingslokaal
  • Marit Ginevro: “Brave meisjes komen in de hemel, stoute meisjes overal”
  • Nieuwe vormen van verenigen: pionieren op een scharniermoment
  • Hoe kunnen gemeenten lokale burgerinitiatieven laten bloeien?
  • “Diversiteitscommunicatie is eigenlijk normaliteitscommunicatie: het hoort zo te zijn”
  • Videoreeks: een handelingskader om politiserend te werken
  • Briefwisseling Anya Topolski en Mark Elchardus over waarden en normen
  • Ode aan de sociaal-cultureel werker
  • AAN TAFEL MET ONZE MINISTER VAN CULTUUR
  • VIDEOREEKS: een nieuwe wereld na corona?
  • Zoomdebat: politisering in de strijd tegen racisme
  • Video-interview: Chantal Mouffe over de radicale democratie
  • Gratis replay: Hoe stel je je kritisch op tegenover Siri en Alexa?
  • Video-interview: waarom zwijgen geen optie is
  • Pulse neemt je mee op digitale praktijksafari bij Hof van Busleyden
  • Een cultureel vaccin voor de Oostendse woonzorgcentra
  • Betül Demirkoparan: “Theekransjes zijn leuk maar je mentaliteit is het belangrijkste, niet wat je eet of drinkt”
  • Amani El Haddad: “De persoonlijke banden in onze sector tonen dat sociaal-cultureel werk meer is dan wérk”
  • Els Vrints: “Als mensen zich gehoord zien, gebeurt er iets magisch”
  • Simon Luyts: “Laten we de coronacrisis gebruiken als hefboom voor verandering”
  • Maak kennis met deze ‘newbies’ binnen het decreet sociaal-cultureel werk
  • Spanningen in je team? Zo ga je ermee om
  • Welkom Joren!
  • Mogen we je voorstellen aan onze nieuwe collega: Zé Vandenhoeck
  • Van betrokkenheid naar vrijwillige actie in 3 bewegingen

Vormingsaanbod decreet

  • Geen evenementen

Footer

Over socius

  • Wat we doen
  • Wat we doen
  • Hoe we het doen
  • Bestuur
  • Maak kennis met het Socius-team
  • Prijspolitiek
  • Contact

Over deze website

  • Registreren
  • Inloggen
  • Vacaturebank
  • Vacature plaatsen
  • Gebruiksvoorwaarden & copyright
  • Privacyverklaring
  • Socius netwerklogin

Ook van ons

  • veranderalles.be
  • prettiggeleerd.be
  • Twitter
  • Facebook
  • LinkedIn
  • Slideshare
  • YouTube
Creative Commons Licentie

© 2021 · Socius - Steunpunt Sociaal-cultureel Werk · Sainctetelettesquare 19, 1000 Brussel · welkom@socius.be · 02 215 27 08