9
2022
Interculturaliteit als maan-roos-vis
PRO2030, het beroeps- en competentiekader dat Socius in 2020 ontwikkelde, benoemt ‘sociaal-culturele contexten lezen en verbeelden’ als een van de vijf kerncompetenties van een sociaal-cultureel werker. De superdiverse samenleving blijkt een omgeving die je actief moet leren begrijpen en waarin iedereen moet groeien.
Niet alleen de sociaal-cultureel professional is lerende. Wie om zich heen kijkt, ziet constant mensen in een leerproces. Mensen die hard aan het werk zijn om de wereld om hen heen op een nieuwe en betere manier te begrijpen. In mijn eigen omgeving – die samenhangt met de leeftijd van een dertiger – zie ik bijvoorbeeld kinderen in verschillende stadia van het proces om te leren lezen en schrijven. Mijn eigen peuter die zijn naamlabel herkent aan het slangetje waarmee zijn naam begint, het buurmeisje dat trots haar eigen naam voor het eerst op de stoep krijt, het neefje dat op nieuwjaar voor het eerst zijn eigen briefje voorlas en het nichtje dat “lezen haat” maar ondertussen de comments onder een instagrampost in de diepte analyseert.
Allemaal zetten ze essentiële stappen in het leren lezen. Tegelijkertijd weet je ook dat het voor hen een lange, maar interessante leerreis zal worden. Een broodnodige leerreis bovendien, want ze komen constant in aanraking met woorden. Om mee te kunnen in de samenleving, zullen ze die moeten begrijpen. Waarom zou je dan niet eens met die aanmoedigende en nieuwsgierige blik naar je eigen proces kijken om de superdiverse samenleving te leren lezen? Neem een kladpapiertje en een potlood bij de hand en sta bewust stil bij je eigen leerproces.
De letters van je naam
Leren begint vanuit een comfortzone met datgene wat je kent en waarmee je iedere dag in aanraking komt. Je eigen naam op je knutselwerkje zetten, zorgt voor herkenbaarheid en eigenaarschap. Zo start ook de veranderoefening naar een meer interculturele organisatie, met het lezen van die organisatie zelf. Het veranderingsproces vindt meer gedragenheid bij stakeholders – bestuur, personeel, vrijwilligers en participanten – als de organisatie trouw blijft aan haar eigen missie en visie.
De eDiv tool van Unia formuleert zes stappen om interculturaliteit een volwaardige plek te geven in de missie en visie van je organisatie en om dat ook uit te dragen.
Het volledige alfabet
Met alleen de letters van je eigen naam spring je nog niet ver. Zeker niet als je een complexe en veranderende samenleving wil lezen. Daarvoor heb je ook concepten nodig die je nog niet kent en die net bevreemdend werken. Zij zullen je uitdagen om je eigen positie en die van je organisatie in vraag te stellen. Uiteindelijk zullen die woorden ervoor zorgen dat de visie van jouw organisatie op interculturaliteit beter onderbouwd is.
De brochure ‘Macht herverdelen’ van Citylab (De Pianofabriek), in samenwerking met Demos, reikt een woordenlijst met referenties aan die een startpunt zijn om meervoudige perspectieven op de sociaal-culturele context te verkennen.
De juiste woorden
Wie leert lezen of schrijven, wordt er vroeg of laat mee geconfronteerd dat je woorden juist of fout kan gebruiken. Voor het lezen van je sociaal-culturele context bestaat er echter geen Dikke Van Dale of het Groene Boekje. Hoewel je dus meer nuance moet inbouwen, geldt ook hier dat de bereidheid om bij te leren zwaarder doorweegt dan het maken van een fout. Inclusief woordgebruik is altijd het resultaat van een leerproces, en het is een bewuste afweging.
Dat is ook de boodschap van ‘Woorden doen ertoe – een incomplete gids voor woordkeuze binnen de culturele sector‘. Naast een woordenlijst bevat de brochure vooral ook essays die je kunnen inspireren om stil te staan bij het woordgebruik van je organisatie.
Nieuwe verhalen
Uiteindelijk zal je verhalen leren lezen en schrijven. De Amerikaanse pedagoge Rudine Sim Bishop beschrijft hoe kinderboeken kunnen werken als spiegels, ramen of glazen schuifdeuren. Uit verhalen en personages waarin kinderen zich herkennen, kunnen ze kracht en erkenning halen. Ze bieden hen een spiegel. Andere verhalen vormen een raam op een nieuwe wereld en verhogen het empathisch vermogen van een kind om mee te leven met personages die niet op hen lijken. Om hun leefwereld echt te verbreden, hebben kinderen ook schuifdeuren nodig. Daarbij leidt een herkenbaar element in het verhaal het kind een nieuwe wereld binnen.
Als sociaal-cultureel werker kunnen andere praktijken in het middenveld ook ramen, spiegels of schuifdeuren vormen. Het kan interessant zijn om te kijken naar organisaties die heel gelijkaardige praktijken opzetten of net op zoek te gaan naar inspiratie uit iets totaal nieuw. Raakvlakken en ook de weg naar vernieuwende samenwerking, vind je hier echter vooral bij schuifdeuren. Praktijken die inzetten op dezelfde processen en gelijkaardige doelen hebben, maar zich in een heel andere context afspelen. Door die praktijken ontmoet je nieuwe contexten, mensen, groepen en gemeenschappen die ook jouw praktijk kunnen verrijken.
Samenlezen
Wie vastloopt bij het lezen of niet helemaal mee is met de tekst, kan er baat bij hebben om samen met anderen te lezen. Laat jezelf ook in dat veranderingsproces vooruit helpen door de uitwisseling met anderen. De hierboven vermelde eDiv tool van Unia heeft veel aandacht voor de gedragenheid binnen je organisatie. Inspiratie van schuifdeur praktijken vind je dan weer enkel door samenwerking met andere organisaties.
Je zal zo al snel ontdekken dat anderen op een ander tempo dan jij leren lezen, maar ook dat samenlezen voor nieuwe en gedeelde perspectieven zorgt. Leren lezen is een vaardigheid, iets waarin je als professional kan groeien en je kan bekwamen. Het is bovenal een vaardigheid die zich ontwikkeld door actief te doen. Door echt in te zetten op contacten met anderen, steken jullie elkaar aan met nieuwsgierigheid, enthousiasme en leesplezier.
