In oktober organiseerde Socius een webinar over sterke online leerprocessen. Op het einde inventariseerden we bij de deelnemers leervragen over online didactiek. Er waren veel vragen over online leren met kansengroepen: mensen in armoede, mensen met een verstandelijke handicap, senioren en anderstaligen.
Maar de kennis- en handelingsbasis op dit vlak ontbreekt vaak, ook bij ons. Daarom brachten we vier keer zes beroepskrachten samen om uit te wisselen over hun drempels en succesformules. We delen hun inzichten met jou in vier blogs. De eerste in het rijtje: online leren met mensen in armoede.
Aanbod omdenken
Zes sociaal-cultureel werkers wisselden uit over online leren met mensen in armoede. De meesten werken met mensen in armoede vanop de tweede lijn. Ze gaan partnerschappen aan met organisaties die dicht bij deze groep staan. Om projecten op te zetten of vormingen aan te bieden.
Wat ze delen? Een sterke drive en ervaring in het samenwerken en leren met mensen in armoede in de fysieke wereld. Maar ook een zekere frustratie. Het blijft een moeilijke zoektocht om het fysieke aanbod om te denken naar een online context. Mensen in armoede hebben in coronatijden immers andere en acutere noden dan online leren. Bovendien botsen ze op drempels bij de toegang tot de online context.
Lessons learned
Het afgelopen jaar is voorbij gevlogen. De deelnemers aan de uitwisseling experimenteerden volop maar regelmatig knaagde het gevoel van niet genoeg betekend te hebben. Wat hebben zij het voorbije jaar geleerd?
1. Lenig eerst de acute noden
In coronatijden is online leren geen prioriteit voor mensen in armoede. Zij overleven. Hoe kom ik toe tot het einde van de maand nu ik op tijdelijke werkloosheid sta? Hoe regel ik een laptop voor mijn dochter die online les krijgt? Hoe krijg ik een afspraak bij het OCMW nu de deuren er gesloten zijn? … Online aanbieden wat je voorheen offline deed werkt dan niet. Denk na over wat je als organisatie kan betekenen voor mensen in armoede (bv. tijdelijke noodhulp, eenzaamheid tegengaan, laptops inzamelen, …). Durf keuzes maken die afwijken van je reguliere aanbod.
2. Werk outreachend als je kan
Zoek mensen in armoede op. Vat post op plekken waar ze regelmatig komen en die voor hen vertrouwd zijn, bijvoorbeeld een vereniging waar armen het woord nemen. Stel je voor, ga in gesprek en werk aan vertrouwen. Pols naar wat jij en jouw organisatie voor hen kunnen betekenen.
3. Zoek partners die dicht bij mensen in armoede staan
Is outreachend werken moeilijk? Mis je het netwerk of heb je geen tijd? Zoek dan partners die dicht bij mensen in armoede staan: professionele en vrijwilligersorganisaties die inzetten op armoedebestrijding, dienstencentra, asielcentra … Zoek sleutelfiguren die een vertrouwensband en een directe lijn met mensen in armoede hebben. Beroepskrachten, ervaringsdeskundigen in de armoede (al dan niet opgeleid), vrijwilligers. Zij kunnen mensen vertellen over jouw aanbod tijdens een persoonlijk gesprek of uitnodigen via de sociale media waarmee ze vertrouwd zijn (bv. Facebook of WhatsApp).
4. Zorg voor toegang tot internet, hardware en software
Een internetverbinding, laptop, tablet of smartphone en basis software zijn een must om online te gaan. Stel dit ter beschikking. Zet een inzamel- of crowdfundingactie op. Voorzie internetvouchers. Klop aan bij telecomproviders en computerbedrijven om te sponsoren. De meeste bedrijven beschikken over een maatschappelijk fonds waar je een aanvraag kunt indienen. Hou er wel rekening mee dat de behandeling van je aanvraag even duurt.
5. Begeleid intensief bij het aanleren van digitale basisvaardigheden
Investeer tijd in het intensief begeleiden van mensen in armoede bij het aanleren van digitale basisvaardigheden (knoppenkunde, gebruik van het internet). Een een-op-eenbegeleiding aan een computer, bijvoorbeeld via een buddysysteem, lijkt het beste te werken.
6. Start op met online kanalen die mensen al kennen
Online platforms en tools kies je in functie van wat je wilt bereiken. Start op via kanalen die mensen in armoede in hun dagelijks leven al gebruiken (bv. WhatsApp of Facebook). Mensen gebruiken bepaalde kanalen uit gewoonte. Het gebruik hangt niet altijd samen met de moeilijkheidsgraad van die media. Dit is jouw eerste contactkanaal.
Vervolgens switch je al naargelang de doelstelling die je beoogt naar een ander kanaal (Zoom, Teams, Skype, Jitsi Meet, YouTube …). Gebruik Zoom als je in interactie wilt gaan of maak YouTube-filmpjes voor mensen die op hun eigen tempo yoga willen doen. Omkader het gebruik van deze kanalen goed: organiseer testsessies, voorzie een toegankelijke handleiding, zet een helpdesk op …
7. Schep vertrouwen in een onvertrouwde context
De online context is voor heel wat mensen in armoede een onvertrouwde context. Er is soms schroom om aan te geven dat ze de digitale vaardigheden missen om deel te nemen. Geef aan dat veel mensen worstelen met de technische kant en dat er geen reden is om je daarvoor te schamen. Sleutel samen aan de basisvaardigheden. Er is soms wantrouwen door herhaalde tegenslag en kwetsing. Wees je daar als begeleider van bewust. Stel je open en geduldig op.
De thuiscontext biedt soms uitdagingen om online deel te nemen. Tijd en ruimte om te mogen deelnemen is moeilijker te verwerven als de activiteit niet buitenshuis plaatsvindt. Er moet een laptop, tablet of smartphone ter beschikking zijn. Er is soms schroom om anderen een inkijk te geven in de eigen huiskamer.
8. Laat het eigenaarschap bij mensen in armoede
Ontwikkel je uiteindelijke online aanbod in nauwe samenspraak met mensen in armoede. Welk aanbod vinden zij zinvol? Via welk kanaal? Welke werkwijze? Evalueer regelmatig en stuur bij.
9. Nodig uit maar push niet
Sommige mensen voelen een sterke afkeer voor alles wat digitaal is. Ze vinden het niet relevant voor hun leefwereld. Probeer te achterhalen of het een kwestie van niet willen of niet kunnen is. Respecteer dat sommige mensen er geen behoefte aan hebben. Wees wel alert als de afkeer voortkomt uit een niet kunnen. Nodig dan uit om samen de online wereld te verkennen.
10. Denk toekomstgericht maar kijk kritisch naar digitale dwang
Door de huidige coronacrisis werden we met z’n allen op snelheid gepakt. Mensen die moeilijk toegang hebben tot de online context waren plots niet meer bereikbaar. Nu is het zaak mensen in armoede in real life vertrouwd te maken met de digitale wereld. Het online gegeven was en wordt nog meer verankerd in ons samenleven. De toekomst zal blended zijn of niet zijn. We hebben er dus alle belang bij om iedereen mee aan boord te krijgen.
Maar we moeten het digitale kritisch blijven benaderen. We hoeden ons voor digitale dwang en uitsluiting. Zo moet dienstverlening bijvoorbeeld toegankelijk blijven voor wie niet mee kan of wil zijn met e-dienstverlening.
Deze blog maakt deel uit van een reeks over online leren met kansengroepen. Hou onze site en sociale media zeker in de gaten voor de volgende items in deze reeks over mensen met een verstandelijke handicap, senioren en anderstaligen. Als eerste op de hoogte zijn? Abonneer je op ons e-zine, like onze Facebookpagina en volg Socius op Twitter.
