• Spring naar de hoofdnavigatie
  • Door naar de hoofd inhoud
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Socius.be

Steunpunt sociaal-cultureel

  • Twitter
  • Facebook
  • YouTube
  • Slideshare
  • Login
  • Start
  • Socius
    • Wat we doen
    • Hoe we het doen
    • Maak kennis met het Socius-team
    • Prijspolitiek
    • Zaalverhuur
  • Sector
    • Over de sector
    • Werksoorten
    • Organisaties
    • Vacatures
  • Decreet
  • Agenda
  • Nieuws
  • Blog
  • Kennis
    • Artikels
    • Tools
    • Publicaties
  • Contact

Slapende reserves: een onethische hypotheek op onze dienstverlening?

11 oktober 2018 door Gie Van den Eeckhaut

Vorige maand gaf wetenschappelijk medewerker aan de UGent Christophe Vanhee een cursus over het inzetten van financiële middelen. “Het valt mij op dat sociaal-culturele organisaties financieel voorzichtig zijn. Misschien wel te voorzichtig. Jullie hebben een aversie voor risico’s”, vindt hij. Hij is ervan overtuigd dat sociaal-culturele organisaties anders zouden omgaan met reserves of leningen als ze zichzelf meer zien als als sociale of zelfs maatschappelijke ondernemers. In deze blog verkennen we alternatieve manieren die Christophe aanhaalt om over middelen na te denken en ze in te zetten. En hoe die jouw organisatie – en onze sector – alleen maar kunnen versterken.

Hoe groter de onzekerheid, hoe groter de reserves

Veel organisaties hebben flink wat financiële reserves op hun balans staan (ofwel: ‘gecumuleerd beschikbaar nettowerkkapitaal’) als gevolg van overgedragen middelen van vorige jaren. Die waren ooit bedoeld voor de werking en dus voor de realisatie van het maatschappelijke doel van de organisatie. Ze blijven ongebruikt en nemen vaak nog gestaag toe. Eigenlijk is dat opgepot geld ‘slapend’. Soms ligt al vast waarvoor een deel van die reserves in de nabije toekomst zal dienen. Bijvoorbeeld voor de aankoop of renovatie van patrimonium. Of voor de uitbouw van een bepaald aspect van de werking op langere termijn. Dan is er geen probleem, want dat geld komt op redelijke termijn terug in omloop. In veel gevallen is een deel van de reserves ook vastgelegd in een sociaal fonds, een sociaal passief. Dat kan je beschouwen als een verzekering: je zorgt ervoor dat je je personeel behoorlijk kan uitbetalen als de vzw in financiële moeilijkheden komt of als ze ophoudt met bestaan. Er is natuurlijk niets mis met het opbouwen van reserves en vaak is dit zelfs een uiting van goed bestuur.

Waarover je je wél vragen moet stellen? De grootte van die reserves. Veel organisaties hebben namelijk de neiging om zich te sterk te verzekeren en voorzien te grote buffers. Ze gaan uit van het rampscenario waarbij ze alle personeelsleden meteen ten volle moeten uitbetalen in geval van een onmiddellijke stopzetting. Reserves worden dus vaak ondoordacht opgebouwd uit onzekerheid over de financiële toekomst van de organisatie en de risico’s die ze loopt. Die reserves leggen een hypotheek op de huidige maatschappelijke dienstverlening van de organisatie. Hoe groter de onzekerheid, hoe groter de neiging om reserves op te bouwen. Of anders gezegd: hoe meer onzekerheid je wegneemt, hoe minder reserves er nodig zijn. Hoe kan je die onzekerheden wegnemen en dus de nood aan reserves verminderen? Met een nauwgezet financieel en risicomanagementbeleid.

Reserves worden vaak ondoordacht opgebouwd uit onzekerheid over de financiële toekomst van de organisatie.

Uitgekiende risicoanalyse, geen ‘nattevingerwerk’

Vlamingen zijn nu eenmaal fervente spaarders: privé hebben we bij de hoogste spaarquotes wereldwijd. Maar we sparen blijkbaar ook graag in organisaties. En dat is vreemd, want het maatschappelijke doel van een organisatie in het sociaal-cultureel werk is nooit om geld te sparen. Het druist zelfs in tegen de eigen statuten en de bestaansreden. Je kan je dus ethische vragen stellen bij het ‘oppotten’ van middelen. Doe je als organisatie dan nog wel het maximale om je maatschappelijke doelen te realiseren? Moet je geen mechanisme ontwikkelen om reserves systematisch af te bouwen naar een rationeel en ethisch verantwoord niveau, om zo in de komende jaren extra werking te kunnen ontwikkelen?

Hoeveel reserves heeft een organisatie dan precies nodig? Er bestaat geen ‘gouden regel’ om dit te bepalen. Wat je nodig hebt is afhankelijk van veel factoren en verschilt van organisatie tot organisatie. Wel bestaan er regels over hoeveel reserves een organisatie maximaal mag opbouwen op basis van verkregen subsidies. De Vlaamse regering regelt dit in het besluit van 8 november 2013 betreffende de algemene regels inzake subsidiëring. Over middelen die een andere oorsprong hebben, doet de Vlaamse overheid geen uitspraak. Als organisatie moet je dus zelf je eigen vuistregels ontwikkelen. De belangrijkste regel kan zijn: je moet niet meer reserves aanleggen dan nodig om als goede beheerder stabiliteit en veiligheid op langere termijn te verzekeren én om alle maatschappelijke keuzes en plannen op middellange termijn mogelijk te maken. Dat laatste doe je door bestemde reserves aan te leggen die bedoeld zijn voor concrete plannen die echt in de pijplijn zitten. Voor het eerste baseer je je op een ernstig financieel managementplan – met onder andere een goede liquiditeitsopvolging – en op een financiële risicoanalyse om de grootte te verantwoorden van het sociaal passief en van de spaarpot die je wilt aanleggen.

Je moet niet meer reserves aanleggen dan nodig om als goede beheerder stabiliteit en veiligheid op langere termijn te verzekeren én om alle maatschappelijke keuzes en plannen op middellange termijn mogelijk te maken.

Voor je risicoanalyse kan je een risicomatrix gebruiken:

  1. Je identificeert mogelijke risico’s die een bedreiging kunnen vormen voor de doelstellingen van je organisatie. Bijvoorbeeld het risico dat de overheid de subsidiëring stopzet na de lopende beleidsperiode.
  2. Vervolgens bepaal je de impact van de bedreiging, gaande van beperkt, ernstig tot catastrofaal.
  3. Tot slot maak je een schatting van hoe groot die kans is: klein, gemiddeld of groot.

Als de kans groot is (‘dat gebeurt vaak’) en de gevolgen catastrofaal, dan moet je de benodigde reserves eerder hoog inschatten. Als het risico laag is (‘dat gebeurt bijna nooit’) en de gevolgen beperkt (‘subsidies vormen maar beperkt deel van onze inkomsten’), dan kan je de grootte van je reserves beperken. Als er meer reserves zijn dan nodig, kan je in functie van je inhoudelijke plannen en ambities in de volgende werkjaren extra werking ontplooien en de reserves gecontroleerd afbouwen. Hoe je dat doet? Bijvoorbeeld door opeenvolgende negatieve resultaten te boeken tot je het gewenste niveau bereikt. Reserveopbouw of -afbouw moet dus in relatie staan tot een uitgekiende risicoanalyse, een degelijke meerjarenplanning en een goede liquiditeitsopvolging. Het mag geen ‘nattevingerwerk’ zijn.

Koudwatervrees voor leningen

Onze sector is niet alleen te spaarzaam, ook gaan maar weinig organisaties leningen aan op termijnen langer dan een jaar. Bijna geen, eigenlijk. Je ziet enkel langetermijnleningen die rechtstreeks gerelateerd zijn aan het patrimonium: voor de verwerving of renovatie van gebouwen. Vanuit het perspectief van maatschappelijk ondernemerschap is het juist interessant om ook leningen aan te gaan voor de realisatie van bepaalde projecten of activiteiten. Waarom dit niet gebeurt? Puur uit koudwatervrees. Leningen die zich niet vertalen in materieel eigendom, krijgen de stempel ‘verliespost’ en ‘belasting voor toekomstige werkingen’. Ze houden een te hoog risico in. Je leent niet om een extra campagne op korte termijn te kunnen voeren, of om een project dat zich plots aandient te realiseren. In het beste geval put je middelen uit de reserves, maar meestal gebeurt er niets. En dat is spijtig, want soms dient een kans zich gewoon aan.

Een mooie metafoor: je leent wel om een huis te kopen, maar niet voor een vakantie. Na de vakantie blijft enkel de herinnering die je maandelijks moet afbetalen. Maar stel dat je oudste dochter een jaar in Nieuw-Zeeland gaat werken. Dat is toch de gelegenheid om naar die prachtige natuur te trekken en je kind terug te zien. Je moet misschien wel 5.000 euro lenen, maar die lening betaal je graag af. Die eenmalige gelegenheid komt nooit meer terug. Zo kan het ook in onze sector zijn. Om een fictief voorbeeld te geven: je hebt een sterk idee voor een project en alle partners zitten op één lijn. Of denk maar aan de piek in de toestroom van vluchtelingen een paar jaar geleden. Soms vraagt de actualiteit om een snelle en straffe respons die je niet had voorzien. Dat is hét moment om verstandig te lenen.

Leningen die zich niet vertalen in materieel eigendom, krijgen de stempel ‘verliespost’ en ‘belasting voor toekomstige werkingen’.

Een gedachte die je misschien kan overtuigen bij twijfel: een project realiseren op basis van opgebouwde reserves, dat is ‘vooraf sparen’. Je project realiseren via een lening komt in feite op hetzelfde neer, maar dan via ‘achteraf sparen’. Ook hier is een degelijke financiële meerjarenplanning een goed instrument om de langetermijngevolgen van beslissingen in kaart te brengen en om de financiers te overtuigen om de lening toe te kennen.

Een solidair fonds binnen onze sector?

Als je beslist om een lening aan te gaan, denk je natuurlijk in eerste instantie aan de bank. In de regel kijken banken heel nuchter naar een aanvraag. Hun belangrijkste zorg: of ze de leningen en interesten tijdig terugbetaald krijgen. Niet alle banken zijn even happig op de toekenning van leningen voor immateriële zaken. Patrimonium kan dienen als onderpand, een campagne of project natuurlijk niet. Bovendien zijn organisaties maar zeker van hun subsidiëring zolang de beleidsperiode loopt. Toch zijn er banken die leningen overwegen vanuit hun ambitie om ook maatschappelijk verantwoord te ondernemen. Daar kan je bij je aanvraag zeker een appel op doen.

Patrimonium kan dienen als onderpand, een campagne of project natuurlijk niet.

Een lening aangaan kan je echter ook bij andere actoren. Organisaties die een sterk positieve liquiditeit hebben en over voldoende reserve beschikken, willen hun geld misschien liever tegen behoorlijke voorwaarden aan collega-organisaties uitlenen in de wetenschap dat het voor maatschappelijk waardevolle ambities zal dienen. Als ze dat geld bij een bank beleggen, brengt het waarschijnlijk minder op en hebben ze geen zicht op wat er precies mee gebeurt. De kans bestaat dat het belegd wordt in producten die haaks op de maatschappelijke overtuiging van de organisatie staan.

Daarom is het nog niet zo gek om binnen onze sector zélf een solidair fonds op te richten. Organisaties kunnen (een deel van) hun reserves ter beschikking stellen voor leningen binnen de sector en dit tegen betere voorwaarden dan bij de bank. Aan elkaar lenen houdt het geld ook in de sector zelf. Op die manier worden middelen uit reserves toch ingezet om de maatschappelijke doelstellingen van het sociaal-cultureel werk te realiseren. Veel vliegen in een klap, dus.

blog organisatieontwikkeling

Lees ook

blog - 26/02/2015 Foto: Leo Reynolds - Lic. Creative Commons

Niet voor zwartkijkers: de SWO-ART

blog - 26/03/2015 Foto: Dalibor Levicek - Lic. Creative Commons

De kracht van je vereniging zit lokaal

decreet - 18/11/2017
Foto: Koen Broos iov. Socius

Goed bestuur

Over Gie Van den Eeckhaut

Gie legt met plezier het nieuwe decreet sociaal-cultureel volwassenenwerk aan je uit. Maar ook maatschappelijk innoveren en groepsdynamica blijven hem boeien. Gie is daarnaast aanspreekpunt voor de gespecialiseerde vormingsinstellingen.

  • E-mail
  • Tel: 02 215 27 08

Primaire Sidebar

Overzicht

  • Sociaal-cultureel werk moet ergens over gààn
  • Superdiversiteit
  • Inbound marketing voor nonprofits: vertel je verhaal
  • Growfunding/BXL
  • De communicatie­medewerker als contentmanager
  • Online campagnevoeren: Wat we kunnen leren van de Ice Bucket Challenge
  • 9 Tools voor kennismanagement – deel 1
  • 9 Tools voor kennismanagement – deel 2
  • Peer-to-peer in het sociaal-cultureel volwassenen­werk?
  • Solidariteit bevorderen via social media
  • Niet voor zwartkijkers: de SWO-ART
  • Een Facebookpagina voor je vereniging: 7 tips
  • Stilte! Een nieuw geluid
  • Leren van burger­initiatieven: ‘vitale coalities’
  • Trage vragen, oude verhalen
  • De kracht van je vereniging zit lokaal
  • Bottom-up werken met vrijwilligers
  • Ruimte voor initiatief
  • De kracht van een goed verhaal
  • Merhaba geeft holebi’s met migratieachtergrond een krachtige stem
  • Community of practice: professionals leren van elkaar
  • Wat drijft de innovator?
  • Afdelingsbegeleiding op maat
  • Van vrijwilligers­management naar betrokkenheids­management
  • Internationaal bewegings­werk: leer uit het verleden
  • Legale foto’s op je website
  • Voelschorten tackelen taboe rond dementie
  • Geef mee vorm aan de superdiverse samenleving
  • 1 miljoen Vlamingen zet zich vrijwillig in
  • De boer op met Voedselteams!
  • Vrijwilligerswerk: niet minder maar anders
  • AIF+: versterking in een wereld van diversiteit
  • Hoe lang leeft jouw beleidsplan?
  • Theater Tievo werkt aan een inclusieve samenleving
  • VtbKultuur brengt mensen samen met Planidoo
  • Leiderschap bij weerstand
  • Vrijwilligers, het DNA van Amnesty International
  • Van individu naar transitieambassadeur bij Vormingplus
  • Selfcity BXL: Brusselse burgerinitiatieven in beeld
  • Sleutelcompetenties voor een leven lang leren
  • Leiderschap als sleutel tot verandering in de superdiverse samenleving
  • Creatief omgaan met digitale technologie
  • Slim meten om je site te verbeteren
  • OefenSCHOLEN voor democratie
  • Dynamiek in groepen lezen
  • Dans als typologie voor de vrijwilligersorganisatie
  • Hallo politici slaat brug tussen burger en politiek
  • Sterke vrijwilligers door sterke communicatie
  • Delen en repareren met Netwerk Bewust Verbruiken
  • De rol van ‘etniciteit’ bij diversiteitsvraagstukken
  • Lobbyen bij de EU
  • Met welke freelancer ga jij in zee?
  • Drie toponderzoeken voor sterk sociaal-cultureel werk
  • Over educatie, verlangen en volwassenheid
  • Werken met talenten
  • Werken met tijdelijke ruimtes
  • Sociaal-cultureel werk in digitale transformatie
  • De gelukskaravaan
  • Sint-Pieters Deelt
  • Een blik achter de parlementaire schermen
  • Iedereen aan het roer: Commons Josaphat
  • De maatschappelijke oorzaken van burn-out
  • Marketing begint bij je missie
  • Samenwerken met de profit: de ethische code van FairFin
  • Als de supermarkt maar open blijft
  • Werken met ruimte in de stad
  • Cinemaximiliaan: woonkamer voor nieuwkomers
  • Timotheus vaart nieuwe wegen
  • Tips om vrijwilligers te waarderen
  • De ‘New Skills Agenda’
  • Vormingplus Waas-en-Dender gluurt bij de buren
  • Naar meer cultuurparticipatie met Pretloket
  • Peilen naar de impact van sociaal-culturele praktijken
  • De vier levensfasen van een afdeling
  • De 20 populairste berichten op je site
  • Denken vanuit de klant: werken met persona’s
  • Hoe lokale afdelingen en vrijwilligers inspireren?
  • ‘De coulissen’ en ‘de scene’: leven en werken in groepen
  • Van goed naar duurzaam medewerkersbeleid
  • Samen sterk
  • Bed, bad, brood en Bach?
  • Politiserend werken
  • In de voetsporen van ‘Van Gogh’
  • Prestatieverlies in groepen: hoe pak je het aan?
  • Loopt je communicatie volgens plan?
  • Groots denken over educatie
  • Het nieuwe leren 1 – Leren in de digitale samenleving
  • Succesvol begeleiden van veranderingsprocessen
  • Toestand vzw wint Ultima 2017 SCVW: 10 weetjes op een rij
  • De regio en de straat
  • Duurzaam denken over educatie
  • Het nieuwe leren 2 – Een gevarieerd leerlandschap
  • On the move
  • Het nieuwe leren 3 – De mechanismen van geconnecteerd leren
  • Motieven van vrijwilligers
  • Burgerinitiatieven in de participatiesamenleving
  • Het nieuwe leren 4 – software en platformen
  • “Eerst charmeren, dan attaqueren”
  • Het nieuwe leren 5 – Blended learning of online en offline combineren
  • In de juiste plooi: over patronen in groepen
  • Welke verandering heb jij voor ogen?
  • Een warm nest voor innoverende ideeën
  • Verander alles: Kempenaars bundelen de krachten
  • Je stakeholders betrekken
  • Missiegedreven vrijwilligersbeleid 1: bezield vrijwilligerswerk
  • Acht verschijningsvormen waartussen groepen balanceren
  • Wij- versus zij-denken en hoe eruit te geraken
  • De Maekerij: méér dan een hobbyclub
  • Over vroeger, morgen en nu
  • Missiegedreven vrijwilligersbeleid 2: visie op vrijwilligerswerk
  • Sharing is caring
  • Het nieuwe leren 6 – 7 gouden tips voor de lancering van je online cursus
  • Maak kennis met onze nieuwe collega
  • Waarom je nooit uit je woorden geraakt als je over groepen praat
  • Slapende reserves: een onethische hypotheek op onze dienstverlening?
  • David Troch: “slam poetry geeft je een frisse kijk op hoe je iets neerpent”
  • Guy Redig: “De sociaal-culturele sector heeft een identiteit nodig, een smoel”
  • Coachend leidinggeven is een basishouding, een attitude
  • Weg met de oude blanke man?
  • Zijn we in 2021 op weg naar échte Europese uitwisselingen?
  • In 2050 leren we om te werken én te leven
  • Genieten van de wijsheid van Paul Scheffer
  • 5 tips voor het opstellen van je beleidsplan
  • “Gebruik digital storytelling om mensen sociaal weerbaarder te maken”
  • 5 gouden tips voor nieuwkomers in het #SCVW
  • VIDEO-INTERVIEW: Pepijn Kennis over constructief activisme
  • Dit zijn de non-profit technologietrends van 2019
  • Maak kennis met onze nieuwe collega Paco
  • Chokri Ben Chikha: “Stereotypen kan je doorbreken”
  • Neemt jouw team deze 5 rollen op?
  • Zo maak je jouw organisatie ‘communicatieminded’
  • Afdelingsbegeleiding in 6 stappen
  • 5 lessen voor een digitale transformatie op maat van jouw publiek
  • Hoe kunnen we als middenveld het Europese beleid beïnvloeden?
  • Waarom je missie en visie ook je mantra moeten zijn
  • 3 waardevolle inzichten voor jouw bestuur
  • Rollen en functies: twee kanten van dezelfde medaille?
  • Moet je in onze sector wel een kwaliteits­handboek hebben?
  • Hallo micro: persoonlijke ver­halen uit super­divers Vlaan­deren
  • Stef Steyaert: “Onze democratie is niet in crisis, ze is in transitie”
  • Back to basics: luisteren naar je leden met ‘Sensemaker’
  • Mogen we je voorstellen aan onze nieuwe collega: Debbie
  • Maak kennis met onze nieuwe collega en Jack of all trades: Vincent
  • Mobiliseren met impact? Dit zijn de 10 tips van Climate Express
  • Ruben Mersch: “Nuance is veel sexyer dan de steriliteit van het grote gelijk”
  • Maak kennis met jouw nieuwe go-to-person en Deurnese ijsbeer: Silke
  • Mogen we je voorstellen aan onze nieuwe goedlachse collega: Nele
  • Tine Hens en Koert Debeuf laten in hun brieven kijken
  • Ik wil echt voorbij die ‘witte tranen’ geraken
  • Wat we van MAVEP kunnen leren over hoe we onze vrijwilligers waarderen
  • Zo ga je als organisatie bewust om met verandering
  • Investeren in een sociaal-cultureel project? Dat kan met een cultuurkrediet
  • Video: Fred Dhont over cultuureducatie
  • Een straffe praktijkbeschrijving: Over ‘t leven
  • We gaan op Erasmus en nemen mee …
  • HOW-TO: in 7 stappen succesvol een webinar organiseren
  • Webinar: Impactgedreven werken met ‘Theory of Change’
  • Liefde is … samen eten bij Cultureghem en De Ruimtevaart
  • Telewerken: tips en tricks
  • Jouw digitale gereedschapskist om samen te werken en te communiceren
  • Video & chat: welk platform moet ik kiezen?
  • Webinar: ‘Welk platform kiezen?’
  • Help! Mijn site is gehackt
  • Webcast: subsidieregelingen voor sociaal-culturele projecten
  • Hoe veilig is Zoom?
  • Samenwerken met andere organisaties: yay or nay?
  • Podcastgalore: wat de afwas me leerde over interculturaliteit
  • Corona: brandstof voor politiserend werken
  • 9 tips voor meer interactie in je virtueel vormingslokaal
  • Marit Ginevro: “Brave meisjes komen in de hemel, stoute meisjes overal”
  • Nieuwe vormen van verenigen: pionieren op een scharniermoment
  • Hoe kunnen gemeenten lokale burgerinitiatieven laten bloeien?
  • “Diversiteitscommunicatie is eigenlijk normaliteitscommunicatie: het hoort zo te zijn”
  • Videoreeks: een handelingskader om politiserend te werken
  • Briefwisseling Anya Topolski en Mark Elchardus over waarden en normen
  • Ode aan de sociaal-cultureel werker
  • AAN TAFEL MET ONZE MINISTER VAN CULTUUR
  • VIDEOREEKS: een nieuwe wereld na corona?
  • Zoomdebat: politisering in de strijd tegen racisme
  • Video-interview: Chantal Mouffe over de radicale democratie
  • Gratis replay: Hoe stel je je kritisch op tegenover Siri en Alexa?
  • Video-interview: waarom zwijgen geen optie is
  • Pulse neemt je mee op digitale praktijksafari bij Hof van Busleyden
  • Een cultureel vaccin voor de Oostendse woonzorgcentra
  • Betül Demirkoparan: “Theekransjes zijn leuk maar je mentaliteit is het belangrijkste, niet wat je eet of drinkt”
  • Amani El Haddad: “De persoonlijke banden in onze sector tonen dat sociaal-cultureel werk meer is dan wérk”
  • Els Vrints: “Als mensen zich gehoord zien, gebeurt er iets magisch”
  • Simon Luyts: “Laten we de coronacrisis gebruiken als hefboom voor verandering”
  • Maak kennis met deze ‘newbies’ binnen het decreet sociaal-cultureel werk
  • Spanningen in je team? Zo ga je ermee om
  • Welkom Joren!
  • Mogen we je voorstellen aan onze nieuwe collega: Zé Vandenhoeck
  • Van betrokkenheid naar vrijwillige actie in 3 bewegingen

Vormingsaanbod decreet

  • Geen evenementen

Footer

Over socius

  • Wat we doen
  • Wat we doen
  • Hoe we het doen
  • Bestuur
  • Maak kennis met het Socius-team
  • Prijspolitiek
  • Contact

Over deze website

  • Registreren
  • Inloggen
  • Vacaturebank
  • Vacature plaatsen
  • Gebruiksvoorwaarden & copyright
  • Privacyverklaring
  • Socius netwerklogin

Ook van ons

  • veranderalles.be
  • prettiggeleerd.be
  • Twitter
  • Facebook
  • LinkedIn
  • Slideshare
  • YouTube
Creative Commons Licentie

© 2021 · Socius - Steunpunt Sociaal-cultureel Werk · Sainctetelettesquare 19, 1000 Brussel · welkom@socius.be · 02 215 27 08