29
2022
Terugblik op de inspiratiedag Burgerinitiatieven
Op donderdag 22 september organiseerde Socius opnieuw een Inspiratiedag burgerinitiatieven. Dit jaar brachten we de kracht van plekken in beeld: op welke manier doen burgerinitiatieven nieuwe sociaal-culturele plekken ontstaan of hoe kunnen plekken mensen mobiliseren? Het gebouw, de ruimte, de locatie … of omgekeerd, het gebrek eraan blijken vaak drivers te zijn in het initiatief van mensen. 65 deelnemers kwamen naar de Blikfabriek in Hoboken en lieten zich inspireren.
Een plek doet wat met mensen. Mensen doen wat met plekken.
Tijdens onze inspiratiedag hebben we het vergrootglas gezet op enkele burgerinitiatieven en hun directe relatie tot een plek of publieke ruimte. Welke verschillende tactieken gebruiken burgers om plekken en ruimte te mobiliseren. En hoe kan je als sociaal-cultureel werker mee ruimte maken voor burgers en hun initiatieven?
We blikken terug met Nele Vanderhulst (Socius), Hanne Vanhaverbeke (Hal 5), Jos Hermans (Tuinwijk2020), Ghizlane Zaïd (Samen voor Morgen) en Alena Capova (Muntuit).
Onderzoek naar de kracht van plekken
Op de inspiratiedag bespraken Griet Juwet en Sophie Leroy van Endeavour, bureau voor sociaal ruimtelijk onderzoek en co-creatie de bevindingen van het onderzoek naar de kracht van de plekken.
De voorbije weken interviewde Endeavour heel wat trekkers van burgerinitiatieven die iets doen met een plek. Een plek waar ze van dromen, een plek die ze van kinds af kennen, een plek die ze anders ervaren dan het grote publiek … De hamvraag: op welke manier bepaalt de plek hun activiteiten of op welke manier geven hun activiteiten vorm aan de plek? Hun sociaal-culturele verhalen worden naast inzichten uit de sociale geografie en stadsplanning gelegd.
Welke relevante lessen zijn er uit deze gesprekken te halen over hoe ondersteunende actoren zich kunnen verbinden met plekgerichte en plekgedreven burgerinitiatieven? Na de presentatie werkten de deelnemers in groepen en verrijkten we de inzichten met de ervaringen die zij als sociaal-cultureel werker of ambtenaar hebben met plekgedreven of plekgerichte burgerinitiatieven.
Onderdompelen in de kracht van plekken
In de namiddag konden deelnemers twee inspiratiesessies kiezen.
Sessie 1: Een blik op De Blikfabriek (rondleiding)
We waren niet zomaar te gast in De Blikfabriek. De Blikfabriek is een sociaal-cultureel project dat de oude leegstaande Crownfabriek van een tijdelijke invulling voorziet. De voormalige verpakkingsfabriek is na een transformatie intussen de thuishaven geworden van buurtbewoners, creatieve ondernemers, startups, sport- en culturele activiteiten. Deelnemers lieten zich onderdompelen in deze levendige plek en kwamen te weten hoe ze beheerd wordt, welke toekomstplannen er zijn, op welke manier verschillende initiatieven hun weg vinden naar deze plek.
Sessie 2: Aan de slag met De Grote Verbouwing (lezing en interactieve workshop)
Hanne Mangelschots en Roeland Dudal, beiden architect en actief bij het cultureel innovatiehuis Architecture Workroom Brussels, presenteren je De Grote Verbouwing 2020-2030. Door op veel plaatsen tegelijk Toekomstplekken, zoals klimaatstraten, maakleerplekken of voedsellanden te creëren, komt de noodzakelijke transitie van onze leefomgeving naar een duurzame en solidaire samenleving dichterbij. In De Grote Verbouwing werken ondernemende burgers, overheden, bedrijven, financiers, wetenschappers en organisaties samen aan daadwerkelijke doorbraken en prestaties.
Aan de hand van concrete voorbeelden, waarbij burgerinitiatieven bijdragen aan nieuwe types projecten, gingen Hanne en Roeland in deze workshop op zoek naar het raamwerk dat (lokale) overheden en organisaties kunnen bieden, om burgerinitiatieven de wind in de zeilen te geven en samen te bouwen aan de straten, de gebouwen, de wijken, de stad en de landschappen die we willen realiseren. Kunnen we onze krachten bundelen om verandering te vermenigvuldigen?
Sessie 3: Maak kennis met Ons Buurtpunt (doe-het-zelf-workshop)
De voorbije decennia verdwenen winkels en dienstverlening uit heel wat dorpen en stadswijken. Daarmee verdween op veel plaatsen ook de gelegenheid tot ontmoeten. Na jaren van leemte zien we steeds meer buurtbewoners, vaak in samenwerking met lokale actoren, een buurtpunt opstarten, niet geheel toevallig vaak op een plek van betekenis. Ze brengen zo opnieuw leven in hun buurt.
Wat is een buurtpunt is, hoe start je ermee en waar vind je inspiratie? Anne-Marie Vangeenberghe, interteamlid Boerenbond – Cera lag mee aan de basis van het project onsbuurtpunt.be en begeleidt diverse samenwerkingsvormen.
Sessie 4: MolenWest Square … een unieke samenwerking tussen ontwerpers en burgers (lezing en vraaggesprek)
In 2020 opende MolenWest Square. Een braakliggend terrein van 2800 m² in de buurt van het Weststation in Molenbeek transformeerde voor een periode van minstens drie jaar in een plek voor en door de buurt. Een overdekte ruimte voor sportactiviteiten, containers voor ludieke en creatieve activiteiten van buurtverenigingen voor jongeren, een fablab dat openstaat voor buurtbewoners, een nieuwe wijkantenne van de gemeente: het zijn slechts enkele onderdelen die inspelen op de noden en behoeften van de buurt. Van bij het ontwerp moest deze plaats een plek zijn waar verenigingen, actief in de buurt, hun activiteiten konden organiseren.
Ghizlane Zaïd, initiatiefneemster van Samen voor Morgen, en Bert Gellynck, partner in 1010 Architecture Urbanism bespraken de unieke samenwerking tussen buurt en ontwerpers, over de succesfactoren die maken dat deze plek effectief gebruikt en beheerd wordt door burgers en hun initiatieven.
Kortom, het inspiratiemoment ‘Burgerinitiatieven en de kracht van plekken’ was een dag doorspekt met inspirerende cases, een vleugje architectuur, een gezonde portie sociale geografie.
