20
2015
Trage vragen, oude verhalen
Sociaal-cultureel werken, Werken met groepen
Het zijn snelle tijden waarin we leven. Tegelijk blijven bij heel wat mensen de grote trage vragen sluimeren: hoe leven in tijden van crisis en onzekerheid? Hoe gaan we om met hebzucht en kwetsbaarheid? Wat is de zin van lijden en onrecht? Voor zulke kwesties krijgen de deelnemers aan de Leerhuizen van Motief de tijd- en denkruimte.
Vergelijkbaar anders?
Binnen de Leerhuizen hanteert Motief de driehoeksmethodiek: een ‘oude’ tekst, de samenleving en de groep. De organisatie gelooft dat de benadering van de deelnemers via oude verhalen hen een vorm van veiligheid en afstand biedt. Dat helpt om te reflecteren over zichzelf en hun eigen levensverhaal, en over maatschappelijke situaties van onze tijd. Daarnaast zijn de Leerhuizen niet strategisch ontworpen of gegroeid. Motief merkte spontaan dat het verhalende van de methodiek echt werkte. De open oude verhalen triggeren de ratio en de emoties, ze zijn een instrument voor maatschappijanalyse dat ver van saai is en ze zijn een uitnodiging aan mensen om hun eigen levensverhaal te onderzoeken.
“Het Leerhuis maakt me duidelijk dat je op een kleinschalig niveau dingen kan veranderen. Vroeger zag ik verandering vooral in grote projecten. Nu weet ik dat verandering ook kan in kleine groepen, in mijn gezin.” (Lieve Horemans, deelneemster Leerhuis)
Het verloop van een Leerhuisavond
Na een opwarmingsrondje over de vraag ‘waar ben je mee bezig, wat wil je kwijt?’ heeft de groep het over het thema dat even later in de te lezen tekst centraal zal staan, nog zonder de tekst te kennen. Er wordt geassocieerd, er zijn beeldfragmenten te zien en er is de ‘vroedvrouwmethode’: kennis die er bij de deelnemers is, wordt aan de oppervlakte gebracht. Dan volgt de confrontatie met een tekst uit het Oude of het Nieuwe Testament, de Thora of een andere religieuze bron. Dat is steevast een moment van vervreemding. Om de afstand van tweeduizend jaar en meer te overbruggen krijgen de deelnemers leessleutels aangereikt over de auteur, het genre, de maatschappelijke context van toen, en worden diverse werkvormen toegepast. Het doel is een ‘contextuele lezing’: wat was toen het debat over het thema, welke visies lees je in de tekst, wie zijn de betrokkenen? Tot slot confronteert de groep de oude tekst en zijn historische context met de situatie vandaag: herkennen de deelnemers visies, dynamieken? Doen ze ons anders kijken naar onze werkelijkheid?
“De ‘verhalen van toen’ lezen en herlezen in hun oorspronkelijke context. Verwonderd zijn over wat ze toen al vertelden. Nog meer verwonderd zijn over de gelijkenissen met wat we ook vandaag rondom ons zien gebeuren.” (Jan Coel, deelnemer Leerhuis)
Ieder huis zijn bewoners
De grootste evolutie die Motief ondertussen meemaakte, zit hem in de verbreding: zowel het doelpubliek als de medewerkers en aanpak zijn fundamenteel pluralistisch. De Leerhuizen staan open voor iedereen die op zoek is naar tegenspraak, emancipatie en naar een meer menselijke, rechtvaardige en kwaliteitsvolle samenleving. Momenteel werkt de organisatie met een kleine tiental leerhuisbegeleiders. Het aantal leerhuizen en deelnemers blijft stabiel en het publiek verschilt sterk, afhankelijk van de groep. Zo’n groep groeit meestal organisch, waardoor je mensen samenbrengt met gelijkaardige noden en behoeften.
“Na zowat zes bijeenkomsten van een Leerhuis geven een aantal cursisten zelf te kennen dat ze ermee willen verder gaan. Er zijn Leerhuizen die intussen al 15 jaar bestaan en waar mensen op blijven afkomen.” (Elke Vandeperre, Leerhuisbegeleider en coördinator vzw Motief)
Verhalen over zin vormen voor een groot deel de kern van onze socioculturele traditie. Nochtans kwam het werken met verhalen en het narratieve, met een doel zoals dat van de Leerhuizen, niet voor in onze sector. Dat maakt dit initiatief van Motief uniek op zich.
Over dit artikel
Dit artikel is een bewerking van de bijdrage van Patrick De Rynck uit de Socius-publicatie ‘Vertellen. Maatschappelijk innoveren vanuit sociaal-cultureel perspectief.’.
