70 lokale initiatieven uit minstens 20 gemeentes en deelgemeentes die samen 105 activiteiten organiseren rond het thema ecologische transitie en dit onder de noemer van één grootschalige campagne gedurende 3 maanden… Klinkt als een sprookje? Toch niet. Vormingplus Kempen maakte het waar met ‘Nieuwe Tijden’. Medewerkster Katrien Loots neemt ons mee in het proces dat het team doorliep.

Katrien Loots: “Bij Vormingplus proberen we onze werking op te hangen aan thema’s die op de dag van vandaag maatschappelijk relevant zijn. Het is onze taak om de samenleving te lezen. Vijf jaar geleden besloten we te onderzoeken wat gemeengoed in de Kempen zou kunnen betekenen, omdat we voelden dat er hier van alles sudderde: burgers die initiatieven opstartten zoals bijvoorbeeld repaircafés of voedselteams. Daarnaast zagen we ook in andere steden heel wat broeien. We vroegen ons af wat er zou gebeuren als we ideeën van elders naar de Kempen zouden halen, ze vormen en kneden tot iets dat werkt in onze regio. Een soort van laboratorium dus waar we experimenteerden met die ideeën. En dat werd Translab K.”

Socius: Jullie wilden inspelen op de dynamiek die al bestond in de Kempen. Hoe hebben jullie dat aangepakt?

Katrien: “Eerst gingen we op zoek naar bestaande Kempische initiatieven. We wilden niet in het wilde weg nieuwe dingen gaan implementeren. Zo botsten we op ruim 50 lokale initiatieven, klein en groot, van autodeelgroepen tot samentuinders. Dat hadden we niet verwacht. We hebben dan ook onmiddellijk onze plannen bijgestuurd. We moesten helemaal niet nieuwe projecten opstarten, er gebeurde al zoveel. We besloten om met de bestaande groepen te gaan praten, te kijken wie wat deed, hoe en waarom.”

Socius: Wat leerden jullie uit die gesprekken?

Katrien: “We merkten dat niet wij de experten waren op het vlak van transitie, maar wel de burgers en groepen die al lange tijd activiteiten organiseerden. Als Vormingplus zijn we sterk op vlak van het creëren van netwerken, het samenbrengen van mensen, processen op gang trekken en ondersteunen. De echte transitiekenners, dat zijn de burgers zelf.

In een latere fase zagen we ook dat binnen het Burgemeestersconvenant in onze regio een ambitieus energie- en klimaatbeleid werd gelanceerd: Kempen 2020. De uitdaging van dit project is om tegen 2020 minstens 20% CO2-reductie ten opzichte van 2011 te realiseren in onze gemeenten. Het Burgemeestersconvenant is een Europees initiatief waarmee Europa de lokale besturen uitdaagt om verschillende doelstellingen op lokaal niveau te realiseren en zelfs te overtreffen.”

Socius: Je kan dus zeggen dat de puzzelstukjes allemaal op het juiste moment samenvielen. De Kempenaars waren klaar voor ecologische transitie, zowel bewoners als politiek.

Katrien: “Inderdaad, de timing zat juist. We hebben die kans met beide handen aangegrepen. Het eerste initiatief dat we organiseerden was de Translab Kampus. Een lerend netwerk waarin we alle groepen die bezig waren met transitie, samen brachten om van elkaar te leren en uit te wisselen. Uit die eerste bijeenkomst kregen we veel positieve feedback. Burgers en groepen vonden elkaar in hun gedachtegoed. Het gevoel er niet alleen voor te staan was erg belangrijk voor hen. Door iedereen met elkaar in contact te brengen, werd hun motivatie alleen maar groter en kwam alles in een stroomversnelling terecht. Daarnaast ontwikkelden we ook een Translab Kaart waarop we al de Kempische projecten zichtbaar maakten, een Translab Krant met nieuwsberichten over wat er allemaal gebeurde in de Kempen en ten slotte de Translab Kataloog die een bundeling was van inspirerende projecten van binnen én buiten de Kempen.”

Socius: Het was dus niet nodig om zelf experimenten en initiatieven op te starten.

Katrien: “Klopt. In de Kampus zijn we het gesprek aangegaan en hebben we de groepen letterlijk gevraagd wat zij wilden realiseren met hun initiatief en de aanwezige Kempische transitiebeweging. Wij hadden tijd, ruimte, middelen én wilden de dynamiek op een breder en hoger niveau tillen. Als Vormingplus konden we hen helpen met storytelling, procesontwikkeling en praktijkondersteuning. Maar we kregen de boodschap dat de groepen eigenlijk goed en zelfstandig functioneerden. Af en toe hadden zij wel eens een adviesvraag, maar hulp bij hun werking hadden ze niet nodig. Wat zij wel graag wilden realiseren, was een groter publieksbereik. En vooral die mensen bereiken die tot nu toe hun weg naar transitie nog niet hadden gevonden, het ruime publiek met andere woorden.

Socius: Met een denktank gingen jullie verder aan de slag. Hieruit ontstond uiteindelijk de idee van de campagne Nieuwe Tijden.

Katrien: “De denktank kwam in totaal vijf keer bijeen. De samenwerking verliep heel organisch. Er was voldoende snelheid en vooruitgang. We hadden al snel door dat niet iedereen van bij de start betrokken moest worden, maar op elk moment in het project een specifieke rol kon spelen. Als Vormingplus konden wij op dit moment sterk in onze rol gaan staan. Dit participatieve proces begeleiden, dat was onze ‘dada’. We besloten om met het transitiethema zoveel mogelijk burgers te bereiken door er een overkoepelend project van 3 maanden van te maken. De kapstok zouden 5 grootschalige evenementen worden in samenwerking met ‘t Pact, het samenwerkingsverband van de cultuurcentra uit Heist-op-den-Berg, Herentals, Geel, Mol en Turnhout. Per locatie zouden we een ander deelaspect van ecologische transitie behandelen: duurzame mobiliteit, duurzame energie, duurzame voeding, biodiversiteit en deeleconomie. We koppelden telkens een kennisluik, zoals een debat met een spreker, aan een info- en beleefmarkt waarop de initiatieven uit de buurt zich op een originele manier voorstelden.

Socius: Maar Nieuwe Tijden was veel meer. Uiteindelijk werden er 105 activiteiten georganiseerd.

Katrien: “We lanceerden een oproep naar alle groepen in de Kempen om gedurende de drie maanden waarin de campagne liep zelf ook activiteiten te organiseren. We hielpen hen door ideeën aan te reiken en een budget te voorzien. Door alle initiatieven te bundelen onder de koepel Nieuwe Tijden, konden we ook een sterk communicatief verhaal naar buiten brengen. Het thema ecologische transitie zou gedurende de periode april, mei en juni overal aanwezig zijn. Wij hadden gehoopt op een 25-tal extra activiteiten, uiteindelijk zijn dat er dus meer dan honderd geworden, fenomenaal!”

Socius: Jullie hebben de nieuwsgierigheid van de gemeentes en lokale politici ook kunnen aanwakkeren.

Katrien: “Als Vormingplus zijn we een bruggenbouwer. We willen de verbinding maken tussen burger en lokaal bestuur. Die hebben we gerealiseerd door politici uit te nodigen op alle evenementen en hen in contact te brengen met de lokale initiatieven. Je zou ervan versteld staan hoeveel gemeentes vragende partij zijn om meer met burgers samen te werken. De truc is om politici actief te contacteren, zelf je verhaal te vertellen, te tonen wat je al gerealiseerd hebt en dan pas te vragen naar eventuele ondersteuning. Laat je ook niet afschrikken wanneer agenda’s even niet overeenkomen, maar ga andere partnerschappen aan. Op een gegeven moment kunnen ze je niet meer negeren…”

Socius: Wat was jullie sterkte in heel dit proces?

Katrien: “We wisten dat het belangrijk was om ons niet te ‘moeien’ met de werking van de groepen, maar een aanvullende en ondersteunende rol te spelen. Met advies, methodische begeleiding en inspiratie kunnen burgers en groepen zelf ideeën plukken en initiatieven opstarten. Hun motivatie is enorm groot. Dat mag je niet onderschatten. De idee dat vrijwillige inzet aan het verminderen is, klopt niet. Wanneer mensen iets willen veranderen in hun nabije leefomgeving, wanneer ze het gevoel hebben dat ze gesteund en gehoord worden, dat zaken werkelijkheid kunnen worden, dan nemen zij veel engagement op.

Socius: Projecten zoals Nieuwe Tijden vragen toch ook veel flexibiliteit?

Katrien: “Inderdaad, want je weet niet exact waar je zal eindigen. Als team legden we ons een duidelijke doelstelling op, maar het proces, de manier waarop we dat doel realiseerden, werd constant bijgestuurd en aangepast op basis van wat we zagen in onze omgeving en op basis van wat de noden waren van onze doelgroep. Waarom zou je verder werken aan iets waarop niemand zit te wachten? Op de belangrijke momenten in het project kwam ons ganse team samen – financiën, beleid, communicatie, educatie – en bekeken we of we nog steeds in de juiste richting bewogen. Er werd dus regelmatig gemonitord. Door het vertrouwen dat we hadden in onszelf en het systeem waarmee we werkten, konden we ook flexibel naar voren treden. Enorm inspirerend is dat.”

Socius: Nieuwe Tijden liep van april tot juni vorig jaar, wat daarna?

Katrien: “We hebben eerst goed feestgevierd. Dat is minstens even belangrijk. We wilden iedereen die meewerkte uitgebreid bedanken en in de bloemetjes zetten. Die fun-factor mocht zeker niet ontbreken. Daarnaast hebben we ook veel tijd geïnvesteerd in de evaluatie van de campagne en het in kaart brengen van de impact ervan. We zijn nu aan het bekijken hoe we al deze kennis en ervaring kunnen delen met andere spelers buiten de Kempen. Wij hopen zo ook een steentje te kunnen bijdragen op een breder niveau. Bovendien stuurden we de werking van de Kampus, ons lerend netwerk, ook bij op basis van de extra input die we doorheen de campagne verzamelden. Het netwerk breidt uit en wordt klaargestoomd om steeds grotere uitdagingen te realiseren in de Kempen.”

Nieuwe Tijden in een notendop

De campagne Nieuwe Tijden van Vormingplus Kempen en lokale initiatieven liep van 1 april tot 30 juni 2017 en liet Kempenaars kennismaken met lokale duurzame burgerinitiatieven. Vijf grote evenementen en 105 kleine activiteiten vormden de rode draad doorheen het project. Lokale verenigingen konden daarnaast rekenen op financiële, inhoudelijke en promotionele ondersteuning voor de initiatieven die zij gedurende Nieuwe Tijden organiseerden.

www.translabk.be
Maak kennis met veranderaar Katrien Loots op de site van Verander alles.

Dit artikel verscheen eerder in het Socius-magazine 2018.