29
2023
‘Verenigings-democratie als zoektocht naar de oplossing om dicht bij je bestaansreden te blijven’
Op die manier verwoordde Martin De Loose, directeur van Neos vzw, verenigingsdemocratie op onze gelijknamige studiedag op 9 juni. Tijdens die studiedag stelden we onze publicatie ‘Verenigingsdemocratie – Samen doen’ voor. Daarin reiken we verschillende inzichten, denkkaders en vragen aan waarmee organisaties aan de slag kunnen. Als kers op de taart vind je ook heel wat concrete praktijkervaringen terug die je inspireren en handvatten bieden.
Maar wat moet je nu juist verstaan onder verenigingsdemocratie? Aan welk beeld denk je? Een vraag die we ook aan het publiek op de studiedag stelden. Uit hun antwoorden ontstond deze woordenwolk:
Bij verenigingsdemocratie gaat het over een wisselwerking tussen je community en je professionals om je organisatie samen vorm en richting te geven. Onder community verstaan we leden, vrijwilligers en bestuursvrijwilligers. Eigenlijk iedereen die zich op de één of andere manier betrokken voelt bij je missie, bij je organisatie, bij de mensen die er actief zijn en bij de activiteiten. Het is een proces waarin mensen de organisatiekoers mee uitzetten en uitvoeren. Het biedt een antwoord op de mismatch tussen communityleden en de organisatie.
Maar vraag jij je ook af hoe je iedereen kan uitnodigen om mee te praten, mee te doen, mee te kiezen en mee te beslissen? Zit je ook af en toe met je handen in het haar als je nadenkt over hoe je inspraak en participatie mogelijk kan maken voor je communityleden die zich los aan je organisatie willen binden? Dan ben je niet alleen. Socius ontwikkelde een model van verenigingsdemocratie dat je daarbij kan helpen.
Bij verenigingsdemocratie gaat het zowel om het proces van verenigen als om de vereniging of de organisatie zelf. De groene balk vanboven stelt jouw verenigingsconstruct voor: een koepelorganisatie, een federatie, een zelfsturend model… De oranje balk onderaan stelt het proces voor van verenigen waarbij leden, vrijwilligers en professionals de organisatie samen vorm en richting geven. Het model bestaat daarnaast uit 6 pijlers waar je aan bouwt en die de verenigingsdemocratie in jouw organisatie vormt.
Zes pijlers
Bestuurlijke inspraak
Komt overeen met de feedback die je van je communityleden krijgt via de algemene vergadering en het bestuursorgaan en hoe dit opnieuw vorm te geven. Het is een pijler waar mensen zoeken naar manieren om hun bestuursorganen anders vorm te geven en/ of nieuwe kanalen te leggen naar hun community.
“De vergadering van regionale voorzitters en secretarissen, dat zijn kernvrijwilligers. Meestal zitten dar mensen in die met hand en tand die lokale mensen gaan verdedigen en die overtuigd zijn van hun eigen kunnen en van de kracht van een lokale afdeling. Vroeger was het vooral een uitleg van wat hier allemaal gebeurde, dat was gewoon informatie doorgeven. Nu is er wel een stuk wisselwerking. En dat heeft zijn kracht omdat je dan toch wel die informatie gehoord hebt.”
Bestuurslid Gezinsbond
Informele, alternatieve inspraak
Het publiek op de studiedag ervaart deze pijler als het sterkst zoekend. Het gaat over het bereiken van je communityleden die zich niet laten horen via je bestuurlijke inspraakarrangementen, waardoor je veel potentieel interessante ideeën en visies mist. Verplaats de focus van meebesturen naar inhoud ophalen en ideeën genereren bij je community.
Participatie
Hier maken we een onderscheid tussen participatie door deelname en participatie door deelhebben. Het publiek op de studiedag gaf aan voornamelijk zoekend te zijn bij participatie door deelhebben en het meeste inzet op participatie door deelname.
Participatie door deelname gaat over hoe communityleden zich betrokken voelen bij je organisatie, en over de keuzemogelijkheid die communityleden hebben om hun relatie met je organisatie vorm te geven. Bij participatie door deelhebben gaat het verder dan de relatie en focussen we op de verschillende praktijken die communityleden kunnen ontwikkelen in het organisatiekader. Het gaat over een vorm van gedeeld eigenaarschap.
Informatie en verantwoording
Deze pijler gaat over alle verplichtingen die je als organisatie moet nakomen vanuit de principes van een goed bestuur. Slechts een klein deel van je communityleden is betrokken bij de bestuurlijke inspraak. Het is echter belangrijk dat je al je communityleden betrokken laat voelen bij de besluiten en het beleid in je organisatie.
“De belangrijkste informatie sturen de educatieve medewerkers elke keer via e-mail. Daarnaast spelen fysieke en mondelinge contacten een belangrijke rol. We hebben ons tijdschrift La Voca dat ook bij elke vereniging terechtkomt. Daarnaast heb je de sociale media en de website.”
Vrijwilliger AIF+
Ondersteuning
Dit is de pijler die aan alle andere pijlers raakt. En het is de pijler waarop er volgens ons publiek ook het meeste wordt ingezet. Het gaat over de ondersteuning die je als organisatie biedt aan je communityleden om inspraak te geven, deel te nemen en deel te hebben. En ook over de vrijwilligerscoaches en groepsbegeleiders die rechtstreeks met je communityleden werken en waar je als organisatie dus best investeert in hun ondersteuningscapaciteit.
“Als je me vraagt in welke pijler ik de meeste tijd en energie steek, is mijn eerste gedachte ondersteuning. Maar dat omvat eigenlijk alles. Dat is wat mijn buik zegt. Vrijwilligers moeten voelen dat je er bent. Of dat nu gaat over hoe ze hun engagement invullen of over een affiche die ze nodig hebben. (lacht)”
Medewerker Neos
Verenigingsscan
Om die 6 pijlers onder de loep te nemen, kan je de verenigingsscan gebruiken. Naast een model voor verenigingsdemocratie heeft Socius ook een verenigingsscan ontwikkeld. De scan biedt je organisatie een overzicht: via verschillende vragen krijg je een globaler zicht op de verenigingsdemocratie in je organisatie. Afhankelijk van hoe top of mind verenigingsdemocratie is in je organisatie en hoe alert je professionals en je communityleden zijn voor het functioneren van de verenigingsdemocratie kan je de scan anders gebruiken.
Aan de slag
- Wil je je graag verder verdiepen in het model van de Verenigingsdemocratie of samen met je organisatie concreet aan de slag gaan? Je vindt alles uitgebreid terug in onze publicatie ‘Verenigingsdemocratie, samen doen’.
- Wil je graag de verenigingsscan doorlopen met je communityleden en professionals? Hier kan je de verenigingsscan downloaden.
