jun
6
2019

3 waardevolle inzichten voor jouw bestuur

Bestuur, Organisatiebeleid

Blog

Ben je voorzitter of bestuurder in de ‘raad van bestuur’ van een sociaal-culturele organisatie? Of bereid je als leidinggevende de vergaderingen voor? Dan heb je ongetwijfeld al gehoord van de bepalingen van goed bestuur volgens het laatste decreet en van de nieuwe vennootschapswetgeving die op 1 mei van kracht ging. Eén ding is zeker: het is geen ‘business as usual’ meer. Wat komt er als bestuurslid op jou af? En waarop moet je nu écht letten? In deze blog zetten we een paar belangrijke basisinzichten voor jou op een rijtje.

  1. Commerciële activiteiten

Het eerste dat je als bestuurslid goed onder de knie moet hebben, zijn de implicaties van de nieuwe vzw-wet. Het Wetboek van Vennootschappen en Verenigingen spreekt nog steeds over een ‘vereniging zonder winstoogmerk’ of ‘vzw’. Wat er nieuw is sinds 1 mei? Vzw’s mogen nu onbeperkt commerciële activiteiten ontplooien. De winst die uit deze activiteiten voortkomt mag je echter op geen enkele manier uitkeren. Dat was al zo, maar wordt nu nog strenger gereguleerd. Alles wat op zowel rechtstreekse als onrechtstreekse winstuitkeringen aan leden, bestuurders of anderen lijkt, is strikt verboden. Kosten vergoeden die kaderen binnen het belangeloos doel uit de statuten kan natuurlijk wel. Al kunnen buitensporige kosten als een indirecte vorm van vermogensuitkering gezien worden.

“Vzw's mogen nu onbeperkt commerciële activiteiten ontplooien.”

Voor veel vzw’s kan de mogelijkheid tot uitbreiding met commerciële activiteiten helpen om inkomstenbronnen te diversifiëren, wat benarde financiële situaties kan verbeteren. Echter: de fiscus kijkt mee. Volgens de fiscale regelgeving moeten die activiteiten een ‘bijkomstig karakter’ behouden om onder de rechtspersonenbelasting te vallen. Is dat niet zo, dan komt de vzw met haar inkomsten onder de vennootschapsbelasting terecht.

In dat geval zijn de gevolgen niet te onderschatten:

  • meer administratie
  • vrijwilligersvergoedingen mogen niet meer uitbetaald worden
  • fiscale attesten voor giften kunnen niet meer uitgereikt worden

Vooral voor kleine vzw’s heeft de nieuwe wet niet te negeren gevolgen. Omdat hun statuten nu verwijzen naar de vzw-wet van 27 juni 1921 en die wet opgeheven wordt, moeten ze hun statuten aanpassen. Dat kost ongeveer € 135. Ook zijn ze verplicht hun jaarrekeningen bij de balanscentrale van de Nationale Bank neer te leggen. Voordien gold die verplichting enkel voor grote vzw’s. Voor kleine vzw’s volstond een neerlegging op de griffie van de Kamer van Koophandel. Een bijkomende jaarlijkse kost van iets van een € 50.

“Vooral voor kleine vzw's heeft de nieuwe wet niet te negeren gevolgen.”

Heel kleine vzw’s kunnen hieraan ontsnappen door het statuut van feitelijke vereniging aan te nemen en dat van vzw te verlaten. Maar dat heeft dan weer gevolgen voor de aansprakelijkheid. Leden van een feitelijke vereniging zijn persoonlijk aansprakelijk, terwijl dat voor vzw’s de rechtspersoon is. Wil je graag advies op maat over jouw statuut? Kom dan naar onze studiedag op 14 september.

  1. De 5 principes van goed bestuur

Nog een belangrijk inzicht: wat het nieuwe decreet sociaal-cultureel volwassenenwerk van 2017 precies zegt over besturen. “In ruil voor de toegekende middelen verwacht de overheid dat een sociaal-culturele organisatie haar ‘governance’ – hoe ze de middelen inzet om vanuit de missie, doelen en principes te komen tot effectieve praktijken – helder kan verantwoorden”, lezen we in de memorie van toelichting.

Hiermee verwijst het decreet naar de principes van goed bestuur volgens de Vlaamse Code voor Cultural Governance van het Fonds voor Cultuurmanagement. Volgens deze code moeten bestuursorganen voldoen aan vijf principes:

  1. Hun rol en bevoegdheden dienen om missie en doelen te realiseren
  2. Ze leggen verantwoording af aan elkaar volgens het principe van ‘checks and balances
  3. Ze werken transparant en informeren elkaar
  4. Ze erkennen het belang van stakeholders bij onder meer strategische beslissingen
  5. Ze zijn zorgvuldig samengesteld in relatie tot wat hierboven is opgesomd

Normaal gezien werkt de code Cultural Governance volgens het ‘comply or explain-principe’. Dat is een aanpak waarbij organisaties zelf mogen kiezen of ze zich al dan niet aan de code houden en zich voor deze keuze verantwoorden. Maar het uitvoeringsbesluit gaat een stap verder en vertaalt een aantal principes naar evaluatie- en beoordelingscriteria.

Zo moet een organisatie vanuit haar missie en doelen:

  • Aangeven hoe ze transparantie en verantwoording van en in haar bestuur organiseert
  • Expliciteren wat de samenstelling, rol en bevoegdheden van de bestuursorganen zijn
  • Aangeven hoe interne en externe stakeholders betrokken zijn bij strategische beslissingen
  • Aantonen hoe ze de principes van goed bestuur toepast, waar ze eventueel verder in wil groeien en welke initiatieven ze daarvoor neemt

Een tip om je te aligneren op de regels van goed bestuur: maak samen met alle bestuurders een zelfevaluatie van de werking van je bestuur en spreek nadien een groeitraject af. Op goedbestuur.be vind je helemaal onderaan de pagina een gratis online zelfevaluatie.

“Een tip om je te aligneren op de regels van goed bestuur: maak samen met alle bestuurders een zelfevaluatie van de werking.”
  1. Sociaal-culturele bestuurders zijn vrijwilligers

Een laatste en belangrijk inzicht: de leden van je bestuur zijn doorgaans vrijwilligers en worden meestal niet vergoed voor hun inzet. Ze doen dit uit idealisme en engagement voor de missie van de organisatie. Maar vergaderen in een bestuur is natuurlijk ook een beetje werken. Het kan boeiend of juist heel saai zijn, enthousiasmerend of conflictueus.  De nieuwe wet spreekt trouwens niet meer over een ‘raad van bestuur’, maar over een ‘bestuur’ of ‘bestuursorgaan’.

Je rekent in feite op de competenties van je bestuur om je organisatie goed te leiden. Maar hoe houd je bestuurders gemotiveerd en bij de les? In het beste geval heb je een samenspel van sterke en complementaire spelers die vanuit dezelfde gedrevenheid en visie vertrekken. En dat komt niet vanzelf. Investeer daarom in betrokkenheid, coaching en de formulering van duidelijke wederzijdse verwachtingen. Een professionele vergadercultuur met aandacht voor het informele en ruimte voor opleiding is een mix van groepswerk, goede voorbereiding en heldere besluitvorming.

“Investeer in betrokkenheid, coaching en de formulering van duidelijke wederzijdse verwachtingen.”

Veel aspecten van het vrijwilligersbeleid van sociaal-culturele organisaties zijn ook van toepassing op de leden van bestuursorganen. Dat kan bijvoorbeeld gaan over vrijwilligers waarderen. In een bestuur kan dit ook betekenen dat de bestuursleden begeleid of gecoacht worden bij complexe dossiers. Een taak voor de leidinggevende van de organisatie, samen met de voorzitter?

Wil je graag meer tips over hoe je bestuurders betrokken houdt? Of wil je weten hoe je als leidinggevende of voorzitter ‘governance’ in je statutaire organen kan stimuleren? Ben je op zoek naar advies op maat over de nieuwe vennootschapswetgeving? Kortom: wil je weten hoe je efficiënt aan de slag gaat met je raad van bestuur? Kom dan naar onze studiedag op 14 september in Brussel.

Bronnen


Jon Goubin

Jon Goubin

Scroll to Top