“Veel buurtbewoners beschouwen De Koer als hun tweede thuis

Plekken hebben een unieke kracht om mensen samen te brengen. Ze zijn meer dan fysieke ruimtes. Dat geldt zeker voor De Koer, een sociaal en artistieke organisatie in Gent waar buurtbewoners nauw betrokken zijn bij de activiteiten. “Zonder De Koer zouden veel mensen een plek verliezen. Het is hun tweede thuis. We proberen een liefdevol antwoord te bieden op het toenemende individualisme in onze samenleving”, zegt coördinator Michiel De Baets. Met ervaring in plekgebonden burgerinitiatieven zoals kleinVerhaal en O.666 weet Michiel als geen ander hoe plekken een motor kunnen zijn om gemeenschappen te versterken.

Het verhaal van De Koer begint in een voormalige meubelfabriek en bowling in de Meibloemstraat in Gent. Een projectontwikkelaar heeft plannen om daar woningen te bouwen, maar de buurt komt in actie om dat tegen te houden en neemt uiteindelijk zelf de site in. Ze starten met een fietsatelier, een boksschool en een kunstenaarscollectief. Het vormt de basis voor een plek waar 23 organisaties actief zijn.

Later komt daar de huidige site van De Koer bij – de Binnenweg, ook die buurtinzet kan behouden blijven. Eigenaar sm Vooruit onderzoekt de invulling van de site, omdat de resterende werking zeer gering was. “Onze vraag kwam op een goed moment, en eigenlijk is daar echt een partnerschap ontstaan omdat de noden overeenkwamen. We onderhandelden een erfpact van 35 jaar”, vertelt Michiel.

Nu is de locatie een plek voor sociaalartisitieke activiteiten. De Koer organiseert een ontwikkelingsprogramma voor kunstenaars, een eigenzinnig film-en muziekprogramma (dat de grenzen aftast) en via collectief doen wordt er ingezet op samen bouwen, tuinieren en koken. Zo omvat de Bouwspeelplaats verschillende bouw- en materiaalactiviteiten, is er een maandelijks bakmoment en brengt Hamdam iedere maand verhalenvertellers samen. Ciné Rio is de buurtcinema, er zijn optredens en langdurige ontwikkelingstrajecten voor kunstenaars en collectieven. De Koer zet bewust in op gedeeld ruimtegebruik en stelt zijn culturele infrastructuur graag ter beschikking van bewoners, kunstenaars en verenigingen.

Het is de locatie die de gemeenschap samenbrengt; mensen komen specifiek voor de unieke sfeer en mogelijkheden die De Koer biedt.

Bouwen aan gemeenschap

De Koer is zowel een sociale als een artistieke organisatie. “Ik splits die twee woorden bewust, omdat er een subtiel verschil is met een typische sociaal-artistieke werking. Het sociale zit verweven in onze methodiek: we bouwen van onderuit aan een gemeenschap”, legt Michiel uit.

De plek zelf speelt daarbij een centrale rol. Het is de locatie die de gemeenschap samenbrengt; mensen komen specifiek voor de unieke sfeer en mogelijkheden die De Koer biedt. De plek nodigt uit tot experimenteren en het opzetten van initiatieven. “Vaak stappen mensen binnen met een vraag of idee, waarna de gemeenschap bepaalt of het wordt opgepikt. Dat proces verloopt via een commonsmethodiek. Elke maand organiseert De Koer een open forum, waar het Koervolk – dat zijn mensen uit de buurt – samenkomt. Als een idee groen licht krijgt, dan gaat het naar een van de werkgroepen, zoals die voor muziek, film, de keuken of de tuin. Elke werkgroep wordt begeleid door een teamlid”, vertelt Michiel.

Tegelijkertijd richt De Koer zich op professionele kunstenaars en ondersteunt hen in hun artistieke ambities. De artistieke – en gemeenschapswerking wordt structureel ondersteund door subsidies van de stad Gent en het Kunstendecreet Vlaanderen.

De Koer is geëvolueerd van een buurtinitiatief naar een katalysator voor ideeën.

Eigenaarschap geven aan buurtbewoners

Plekgebonden burgerinitiatieven ontstaan vaak uit een nood die de wijkbewoners zelf ervaren en waarvoor ze een oplossing zoeken. Het is de locatie die de gemeenschap samenbrengt; mensen komen specifiek voor de unieke sfeer en mogelijkheden die De Koer biedt.

In de Brugse Poort, een dichtbebouwde wijk met weinig publieke ruimte, is de behoefte aan plekken enorm. “De Meubelfabriek stond te verloederen, terwijl de nood aan extra zuurstof in de wijk torenhoog is. Het terrein vroeg om een invulling”, legt Michiel uit. “Hetzelfde geldt voor De Koer: wij hebben een terrein van 2.000 vierkante meter, dat is een luxe in een wijk als de Brugse Poort. Nu zijn het bruisende plekken waar jongeren, kunstenaars en organisaties terechtkunnen. Al zijn het zoveel meer dan gebouwen. Buurtbewoners krijgen eigenaarschap over hun omgeving en dragen zo bij aan de leefbaarheid van de wijk.”

De Koer is geëvolueerd van een buurtinitiatief naar een katalysator voor ideeën. Het ondersteunt bewoners om hun plannen te professionaliseren. Toch blijft het eigenaarschap van de plek sterk in handen van de buurt. “Onze vrijwilligers zijn vaak al langer betrokken dan onze medewerkers”, merkt Michiel op. “Daardoor blijft de geschiedenis en macht van De Koer in handen van het Koervolk.”

Nieuwe plekken een kans geven

Plekgebonden burgerinitiatieven zoals De Koer staan onder druk door een gebrek aan ruimte en door complexe regels en voorwaarden, waardoor mogelijke pioniers ontmoedigd raken “De stad raakt volgebouwd, en ik voel dat soortgelijke initiatieven het moeilijk hebben om een doorstart te maken. Of de drempel en verantwoordelijkheid is te groot om effectief van start te gaan. Ik herken de volgende De Koer nog niet in Gent. In Brussel bijvoorbeeld zie ik meer plekgebonden burgerinitatieven ontstaan, maar de schaal is ook veel groter”, merkt Michiel op. Bovendien ontstaan burgerinitiatieven vaak in de grijze zone, zonder vergunningen of verzekeringen. Als er een gebouw vrijkomt, moet je durven onderhandelen met de eigenaar. Bovendien is er veel angst voor wat er fout kan gaan. “Er is meer vertrouwen nodig vanuit beleidsmakers”, stelt hij. “Net die vrijheid is essentieel om nieuwe plekken een kans te geven.”

Scroll to Top